Greetings from Spring Green

Het is bekend dat de Verenigde Staten het land is van de ‘bigness’. Bijna alles is net iets te groot; overdrijven is de normaalste zaak en lijkt aangeboren. ‘De Amerikanen’ leven bij het geloof in de grootsheid en ongekende mogelijkheden van de eigen natie. Dat vormt de betonnen basis van hun eenheid. Een voorbeeld van zo een Amerikaan is Frank Lloyd Wright, die qua statuur niet erg groot was, maar wel in de wijze waarop hij dacht. Wright ((1867 – 1959) timmerde zijn hele leven hard aan de weg. Wereldoorlogen en een crisis trotserend, steeds naar wegen om kapitaal te vergaren. Met het geld dat hij door zijn patent op Luxfer glasstenen verdiende, bouwde hij zijn eigen huis in Chicago uit. Wright wilde de architect van het nieuwe continent worden en deed al vroeg aan ‘self-promoting’. Zo probeerde hij een deel van de Amerikaanse woningproductie in handen te krijgen. In 1901 lanceerde hij in een damestijdschrift – en dus niet in een blad van zijn vakgenoten – zijn ontwerp voor een goedkope woning. Het sloeg niet erg aan maar de architect gaf niet op. Enkele jaren later, in april 1907, publiceerde hij wederom in hetzelfde tijdschrift, dit maal zijn ontwerp voor een vuurbestendig huis dat slechts 5000 dollar zou kosten. Enkele van die huizen werden gebouwd maar het werd geen doorslaand succes.

In 1911 probeerde de architect het op een andere manier: door de Amerikanen erop te wijzen dat zij een betaalbaar eigen huis ‘with personality and beauty’ zouden kunnen bezitten als zij het zouden bestellen bij de onderneming van ontwikkelaar Arthur Richards. Het zou een geprefabriceerd, industrieel geproduceerd huis zijn met een gegarandeerde eindprijs. Voor het bedrijf van ‘American System-built Homes’ zou Wright maar liefst twee dozijn ontwerpen maken. Slechts enkele werden geproduceerd en gebouwd. In 1945 deed Wright een nieuwe poging en in hetzelfde Ladies Home Journal introduceerde hij zijn ‘Crystal House’, ontworpen door een architect met ervaring die opnieuw een manier had gevonden om het moderne huis voor de middenstand te kunnen bouwen. Ook van het Crystal House zijn er een paar gebouwd, de kosten om het huis te bouwen bleken meer dan drie keer zo hoog als aanvankelijk door Wright werd beweerd. Het Crystal House vormde de basis van zijn Usonian huizen die voor velen een voorbeeld waren van ‘het nieuwe wonen’ in de natuur, zoals dat in de Verenigde Staten in vele bladen werd beschreven. Commercie en Wright lijken een natuurlijke eenheid te vormen.

Voor de architectuurliefhebber is een bezoek aan het befaamde woonhuis van deze architect in Spring Green bijna een verplichting. In het verslapen dorp staat alles in het teken van deze bekende architect. Zijn eigen, in zichzelf gekeerde huis Taliesin ligt prachtig op de heuvels, enigszins buiten het dorpje en kan vanaf de weg al worden waargenomen. Dat betekent niet dat mijn partner en ik er gewoon naartoe kunnen rijden. Een bezoek aan het idyllisch huis is alleen mogelijk door zich aan te melden voor een tour. De meest uitgebreide rondleiding kost maar liefst 85 dollar en duurt vier uur. Daarvoor krijgen we wel een versnapering aangeboden en worden we overspoeld door een vloed aan informatie van gidsen die de architect eerbiedig met Mister Wright aanduiden. Ze melden niet alle pikante details uit het leven van Wright, maar weten ondanks hun blinde liefde toch een boeiend beeld te schetsen van hun held. Ook weten ze te melden dat Wright niet in het nabijgelegen graf ligt maar door zijn derde vrouw is opgegraven en later met haar is gecremeerd en bijgezet in het in Arizona gelegen Taliesin West.

Het bezoekerscentrum waar de rondleiding begint en eindigt, bevindt zich in een nabijgelegen restaurant dat Wright in 1953 ontwierp. Hier worden we geconfronteerd met de enorme toeristenindustrie die met de figuur Wright is verbonden. Bijna alles wordt verkocht met de naam Wright of Taliesin erop. Deurmatten, meubels, glazen, dassen, speldjes, je kan het zo gek niet bedenken of er is wel wat door deze ‘creatieve industrie’ bedacht om een slaatje te slaan uit het ongetemperde enthousiasme van de Amerikaan of de Wrightliefhebber om een aandenken mee naar huis te nemen. Op die manier kunnen we niet alleen een souvenir bemachtigen maar ook uitdrukking geven aan ons kunstgevoel dat door een confrontatie met het gedachtengoed van deze architect wordt verheven. Opvallend is dat de meest woordenrijke en gedegen publicaties over de architect niet in het bezoekerscentrum verkocht worden. Er liggen wel talloze fotoboeken van oud leerlingen en anderen. Dit terwijl toch iedereen die dit heiligdom betreedt al gauw zijn camera of telefoon vol heeft geladen met allerlei ‘zelf verkregen’ indrukken. Niet alleen in Spring Green is het kermis. Vele huizen van Wright zijn opengesteld – in het bezoekerscentrum bij Taliesin zijn talloze flyers te vinden – in sommige kun je zelfs slapen en in bijna alle is wel iets te koop.

De cultuswaarde van Wright is natuurlijk buitensporig. Toch valt van Wright veel te leren. De privéschool die hij destijds in 1932 is begonnen en de door Wright daarvoor ontworpen gebouwen op hetzelfde terrein, bestaat nog steeds. Ze behoren tot het heiligdom maar worden nog intensief als school gebruikt. Vele architecten in spe wordt er bijgebracht hoe ze gebouwen in de trant van Wright moeten ontwerpen. Een beter kruisbestuiving lijkt niet mogelijk. In dit deel van het complex toont een andere manier van omgang met cultureel erfgoed en hoe op de behoeften van het grote publiek kan worden ingespeeld zonder dat plaatsen worden opgeofferd aan een vulgaire marktstrategie waarin cultuurplekken worden getransformeerd tot ‘alternatieve’ warenhuizen. Vanuit Spring Green lijken dit echter futiele gedachten. Vanavond slapen we in het Usonian Inn, een motel dat vrijwel niets te maken heeft met Wright zij het dat het motel door een leerling van Wright ontworpen is, en zo toch zijn graantje kan meepikken.