Het Biesbosch Museum grondig aangepakt

In het kader van het programma Ruimte voor de Rivier zal de polder Noordwaard in de Biesbosch vanaf deze zomer de kans lopen om bij hoog water onder te stromen. Hiervoor zijn aan weerszijden van het Biesbosch Museum in Werkendam uitstroomopeningen gecreëerd. Het bestaande museumpaviljoen kwam daardoor op een langgerekt eiland te liggen. Een mooie gelegenheid om het verouderde museum aan te passen en uit te breiden.
Studio Marco Vermeulen heeft deze klus letterlijk ‘grondig’ aangepakt. Het bestaande museumpaviljoen – een cluster van zeshoeken met piramidedakjes – is niet gesloopt, maar aan de zuidzijde in oppervlak verdubbeld. Vervolgens is het geheel met grond, gras en kruiden ingepakt. Een handige vorm van hergebruik die bovendien een fascinerend daklandschap heeft opgeleverd, waar je als bezoekers overheen kunt wandelen. Het voorheen nogal gesloten museumpaviljoen biedt nu aan de zuidzijde een mooi uitzicht op het dit najaar te realiseren zoetwatergetijdepark.

Naast een groeiend bezoekersaantal, was het gebrek aan een goede horecavoorziening en aan voldoende expositieruimte aanleiding voor de uitbreiding. Het museum biedt nu niet alleen ruimte aan verplichte nummers als winkel, toeristeninformatie en ticketverkoop (voor de fluisterboten), maar ook aan een filmzaal, een expositieruimte over de geschiedenis en de ecologische betekenis van de Biesbosch, een ruimte voor wisselende exposities en een biologisch restaurant.

Natuurlijk staat het ontwerp voor een dergelijk natuurgebouw geheel in het teken van optimale duurzaamheid. Allereerst is het hergebruik van het oude gebouw een vorm van circulair bouwen. Door het gebouw vervolgens geheel in te pakken met een aarden wal en een grasdak is een isolatielaag en een efficiënte warmtebuffer gecreëerd. De grote glasgevel aan de zuidzijde is voorzien van hoog isolerend glas, zonwering is daardoor niet noodzakelijk en het uitzicht op de natuur blijft ook bij mooi weer optimaal. Een slangenstelsel in vloer wordt in de winter door middel van biomassakachel van warm water voorzien, in de zomer wordt de ruimte door middel van hetzelfde systeem gekoeld met rivierwater.

Het afvalwater van de toiletten wordt gezuiverd door wilgenhelofytenfilter, in Scandinavië heel gebruikelijk, maar een primeur in Nederland. De wilgenwortels nemen stikstof en fosfaat op die als nutriënten voor de groei dienen. Het gezuiverde water wordt vervolgens via een plas-drasgebied geloosd op de rivier. Het hout van de wilgen die eens per twee jaar geknot moeten worden, kan gedroogd weer als brandstof voor de biomassakachel dienen. Overigens sluit het museumeiland aan op het openlucht griendpark De Pannekoek, waar je kunt zien wat je nog meer met wilgentenen kunt doen.
Daar en in het museum zelf wordt getoond hoe het natuurgebied de Biesbosch ook altijd een productielandschap is geweest waar boeren, rietsnijders en wilgenkappers actief waren en nog steeds zijn. Jammer dat er voor het gebouw niet iets meer van dit biobased bouwmateriaal uit de directe omgeving, zoals riet, biezen en wilgentenen gebruik is gemaakt.

Het landschapspark op het eiland wacht nog op afronding. Dit zoetwatergetijdepark in mini-formaat, waar het wilgenhelofytenfilter in is opgenomen, zal met zijn constant wisselende waterstanden de bezoeker straks iets van de dynamiek en biodiversiteit van de omringende Biesbosch tonen. In het park is tevens ruimte gemaakt voor een natuurlijke ‘Biesboschmaqette’ met een getijdewisseling van een uur en voor een collectie natuurkunst. Voltooid en volgroeid zal het park de overgang tussen museum en Biesbosch wel eens sterk kunnen verbeteren. Maar wat dat betreft gaat er natuurlijk niets boven ‘the real thing’. Pak dus de fluisterboot en geniet van één van de meest fascinerende landschappen en ecosystemen van Nederland.