Urban Control Center Rio

Voor het 50-jarig jubileum wordt in Houston op dit moment druk gewerkt aan de restauratie van het NASA Control Center. Vanuit deze ruimte werd ervoor gezorgd dat in 1969 de Apollo 11 veilig op de maan kon landen en de eerste mensen daar konden rondlopen. Het wordt een tijdmachine van oude computers en plastic schakelaars, uiteraard inclusief asbakken en koffiekophouders. Dit control center – een hoge ruimte voorzien van grote monitoren, waar mannen in witte overhemden zonder stropdas, achter panelen met knopjes en beeldschermen gespannen naar staren – is sindsdien het archetype geworden voor iedere technisch control center. Geen waterschap, TV-studio, wegbeheerder, beveiligingsbedrijf, vliegveld, energiecentrale, shopping mall of railverkeersleiding kan nog zonder. Het Centro de Operações Preifetura do Rio de Janeiro is niet veel anders dan de andere centra, maar toch bijzonder genoeg om heel veel aandacht te krijgen.

Rio heeft een geïntegreerd urban control center dat datastreams van private en publieke verkeersinformatie bevat, weersvoorspellingen, politie-surveillances, een overzicht van bouw- en wegwerkzaamheden en vele bewakingscamera’s met data-overlays van ziekenhuizen, politie en andere stedelijke voorzieningen. De informatiedichtheid is van een hoog niveau, hoger en complexer dan voornoemde controle centra, die relatief eendimensionale controletaken hebben. Maar wees eerlijk, de urban data kan tegenwoordig net zo goed op je telefoon via een Smart City App worden geraadpleegd, daarvoor heb je geen NASA-achtige control center voor nodig.

Het bijzondere van de foto van het control center in Rio zit dus niet zozeer in de vele data-beelden zelf, maar in de geruststellende suggestie dat een groep mensen in één kamer gezamenlijk verantwoordelijk neemt voor de stad Rio. In zo’n mission control situatie vermoed je immers experts die met objectieve, real-time informatie, doelgericht kunnen handelen zodra Apollo 13 (of de bus naar Santa Teresa) een probleem heeft. Geef toe, het beeld is een stuk enerverender dan dat van een muffige raadszaal waar oeverloos wordt gedebatteerd.

Het samenbrengen en cumuleren van data heeft onmiskenbaar een meerwaarde in kennisontwikkeling omdat er door de publieke dienstverleners accurater en sneller kan worden gereageerd op incidenten of crisissituaties. De diensten in Rio blijken beter samen te werken sinds ze op één werkvloer zitten, waardoor overleg en onderhandeling wordt versneld. Het centrum in Rio is sinds 2010 operationeel en leert al doende om systematisch inschattingen te maken van de complexe stroom data.

Het monitoren van de stad resulteert in een zelfstandig beeld van de stad Rio als “spaces where disasters are on the verge of appearing”, zoals Mark Wasiuta (GSAPP Columbia University) het benoemde. Deze ruimte is door hem en Farzin Lotfi-Jam nu in het Nieuwe Instituut in een grote maquette verwerkt; een gestolde weergave van het gemonitorde Rio als een aaneenschakeling van incidenten en noodgevallen, aan alle kanten gefilmd en als streams weergegeven.

Het monitoren en beheersen van de stad als een Smart City is hot bij zowel gemeenten als technologische bedrijven. IBM is de schepper van het control center in Rio en via hun filantropische Smarter City Challenge zijn er inmiddels 200 steden wereldwijd die met IBM-experts een dergelijke monitoring opzetten. Ieder technologisch bedrijf heeft zo een eigen strategie om overheden te benaderen. City Pulse van Atos op Stratumseind in Eindhoven heeft in een Living Lab enige ervaring opgedaan met het voorkomen van geweldsescalaties in deze beruchte uitgaansstraat. Daarvoor wordt data gebruikt als: twitterfeeds, telefoongebruik, gezichtsherkenning en geluidmetingen. De SF-film ‘Minority Report‘ wordt werkelijkheid in het proberen te voorkomen van de misdaad voordat die gepleegd is. Digitale patroonherkenning meet waarschijnlijk gedrag en signaleert afwijkende patronen zodat hulpdiensten meer overzicht hebben over hun handelingsruimte. maar ook waar bijvoorbeeld openbare verlichting wordt ingezet om de sfeer te beïnvloeden. Licht dat uiteraard wordt voorzien door Philips.

Dergelijke matchen tussen technologiebedrijven en publiek bestuur gaan thans misschien wat al te snel en gemakkelijk, zo werd duidelijk in de Tegenlicht-uitzending over Smart Cities. Kwijlende boys with their data-toys begrijpen werkelijk niet wat het probleem zou kunnen zijn van big data, zolang data geanonimiseerd wordt aangeleverd. Boze sceptici begrijpen werkelijk niet waarom notoire big corporations zo open en vol vertrouwen publieke data ontvangen. Maar de angel zit niet alleen bij de infiltratie van private bedrijven in de publieke sturing. Pedro Rivera (architect Studio X Rio) lichtte in zijn presentatie bij het Nieuwe Instituut toe dat ook binnen de overheid zelf problemen te verwachten zijn. Brazilië heeft zich economisch snel ontwikkeld, maar heeft verzuimd daarbij de systeemcorruptie uit te roeien. Het in vier maanden (!) tijd operabel gemaakte Centro de Operações Preifetura do Rio de Janeiro is weliswaar voorzien van alle data, dat wil niet zeggen dat de bestuurders en uitvoerders minder corrupt worden. Het Centro is vooral een sterke PR-actie om de bewoners en toeristen gerust te stellen. Maar dat neemt niet weg dat het ongeziene immer groter blijft dan het geziene.

Alle tam-tam ten spijt, pas als de verleiding van de PR-beelden en de sluwheid van private infiltratie zijn getackeld, zal er pas sprake zijn van een smart city control center die navigeert op de golven van de complexe mondiale samenleving. Dat 50 jaar oude control center in Houston blijkt dan helemaal geen goede analogie: het besturen van een stad is immers vele malen lastiger dan zo’n raketje het heelal in schieten.