Cuba implementeert vandaag het meest ambitieuze plan voor economische transformatie sinds de Revolutie van 1959. Vale Todo, het afstudeerproject van Jonathan Lazar en Matteo Schiavone benadert het plan van Raúl Castro ‘actualizacion del modelo economico’ vanuit het perspectief van de architectuur.
Ministerie van zelfstandig ondernemerschap. Gepositioneerd aan het Plaza de la Revolucion, een van de meest karakteristieke plaatsen van de Cubaanse revolutionaire macht, belichaamt het ministerie de betrokkenheid van de staat bij de organisatie van zelfstandig ondernemerschap als een individuele bijdrage aan het collectief.
Het afstudeerproject wil de ruimtelijke, stedelijke en architectonische implicaties ontdekken van deze nieuwe conditie, die vanuit een Yankee-perspectief kan worden gezien als een tussenfase naar het kapitalisme, maar ook kan worden begrepen als een revolutie die het Antilliaanse socialisme nieuw leven inblaast.
Vale todo spitst zich toe op het nieuwe individueel ondernemerschap ofwel ‘cuentapropismo’ en de verschillende ruimten die ertoe behoren, variërend van ‘paladares’ (takeaways of restaurants), tot ‘casas particulares’ (private bed-and-breakfasts), schoonheidssalons, platenwinkels, winkels voor aquariumbenodigdheden etc. Dit nieuw individueel ondernemerschap revitaliseert het stedelijk landschap, maar geeft ook een nieuwe invulling aan de begrippen arbeider en burgerschap, die ingrijpende gevolgen kan hebben voor het Caribisch gebied en het sociale systeem.
De basisingreep is toegepast op de schaal van de woning en het stadsblok in de wijk Habana Vieja, de manzana. Door de krimp van de woningen ontstaat ruimte voor productie.
De betrokkenheid van de architectuur gaat veel verder dan alleen puur bouwkundige vraagstukken. Complexe en dynamische culturele processen vragen om andere ruimtelijke condities. Een architectonisch project moet behalve onderzoekend en kritisch ook concreet kunnen zijn en culturele tegenstellingen met elkaar kunnen verenigen. Door nieuwe en zelfs provocatieve ruimten te ontwikkelen kan de architectuur als katalysator dienen en debat op gang brengen.
De interventiestrategie van Vale Todo gaat, in lijn met het voorafgaande onderzoek, veel verder dan alleen maar het voorstellen van oplossingen. Op een proactieve wijze stimuleren de interventies de dynamiek en herdefiniëren ze de rol van de architect als organisator en actieve culturele en politieke denker. De organisatorische strategie die wordt voorgesteld wil het nieuwe individueel ondernemerschap configureren als een individuele bijdrage aan het collectief. Het is een model voor de reorganisatie van de gebouwde omgeving dat legale, economische en ruimtelijk factoren met elkaar probeert te verbinden.
De overdekte ruimten op de begane grond worden aaneengeschakeld tot een binnenstraat die de collectieve voorzieningen ontsluit. Met deze operatie transformeert de manzana tot een coöperatief systeem.
Het model kan beschouwd worden als een antwoord op de vragen die worden opgeworpen door de economen Julia Sagebien en Rafael Betancourt: “How can market mechanisms themselves be used to achieve both social and environmental objectives along with economic objectives, at the same time?” Tegelijkertijd kan het worden gezien als een manier om verandering te bevorderen door het heroverwegen van bestaande structuren en superstructuren. De interventies beogen op duurzame wijze de verdeling van de maatschappelijke rijkdom in overeenstemming te brengen met individuele ambities. Zij volgen de principes van de Revolutie die zich in de eerste plaats richt op sociale gelijkheid.
De strategie is geprojecteerd op de gebouwde omgeving van Havana en als casestudy geïmplementeerd in het district Habana Vieja. Er worden op vier schaalniveaus voorstellen geformuleerd: het huis, het bouwblok, het district en de staat. Op elk van deze niveaus wordt een infrastructureel element ingebracht. Deze verschillende elementen activeren telkens nieuwe vormen van collectivisme en delen, toegespitst op het schaalniveau waarop ze ingrijpen. Het eenvoudige principe van het delen van de productiemiddelen en de kennis biedt zo de mogelijkheid om de sociale relaties in het dagelijks leven te herdefiniëren. Dit project biedt een gestructureerd ontwikkelingsmodel; een protocol waarmee de stad opnieuw wordt uitgevonden, een systeem dat de productiviteit vergroot waardoor er ruimte ontstaat om in het systeem te investeren. Dat alles met behoud van de sociale gelijkheid en de maatschappelijke verhoudingen.
De karakteristieke ruggengraat van de manzanas wordt getransformeerd tot een infrastructureel element. > thesis > meer afbeeldingen