Loed Stolte (her)interpreteert met de transformatie van de Britse centrale bank architectuur als belichaming van historische betekenis en institutionaliteit. Het beoogt architectonisch uitdrukking te geven aan een potentiële en bij voorbaat historische hervorming van het monetaire systeem waardoor geld voor het eerst een autonome publieke institutie wordt. Ten grondslag aan het project liggen de fundamentele vragen naar de betekenis van zowel geld als architectuur: wat is geld eigenlijk en hoe bemiddelt architectuur tussen institutionele macht en individuele vrijheid?
The Bank of England: een dialectisch project
Kritisch geïnspireerd door John Soane’s legendarische, lang verloren Bank of England verbindt het project de architectonische dialectiek van ruïne en constructie met die van de publieke ruimte en institutionele transcendentie.
Als twee van de oudste instituties van de civilisatie zijn geld en architectuur beide fundamenteel dialectisch, d.w.z. geconstitueerd door en zich ontwikkelend vanuit intrinsieke tegenstellingen. In de Toren van Babel, precies waar deze tegelijkertijd in aanbouw en in verval is, vinden we architectuur reeds verdeeld over haar existentiële stadia van constructie en ruïnering, de een oprichtend en strevend naar eenheid, de ander juist vereffenend en ruimte scheppend voor een veelheid aan interpretaties.
Toren van Babel: mythische oorsprong van de architectonische dialectiek van constructie en ruïne. (Pieter Bruegel de Oude, 1563)
Soane’s mysterieuze weergave van zijn voltooide bankcomplex als ‘ruïne onder constructie’ vormt de ultieme getuigenis van zijn constructief innovatieve en tegelijk diepgaand door de ruïne geïnspireerde architectuur. Eveneens biedt dit beeld echter een allegorie voor de cyclische zelf -destructiviteit van het moderne financio- monetaire systeem, dat zijn historische oorsprong heeft in de stichting (1694) en institutionalisering van diezelfde Bank of England en waarin ironischerwijs de institutie van het geld steeds meer verstrikt is geraakt in haar exacte tegendeel: monetaire schuld.
Situatie
Doorsnede over de locatie
Tien jaar na de kredietcrisis doet de Bank of England momenteel serieus onderzoek naar de mogelijkheid om als centrale bank digitale cash rekeningen aan te bieden als publiek en schuldvrij alternatief voor bancaire krediettegoeden. Het geld kan zo eindelijk worden wat het altijd al beloofd heeft te zijn: eenieders wederkerige aandeel in de maatschappelijke onderneming van de nationale economie. Voor de Bank zelf betekent dit de sublimatie van haar historische ontwikkeling: van private staatsbankier en publieke bankiersbank, wordt ze publieke bank voor de hele maatschappij. Het ontwerp dat op basis van dit vooruitzicht tot stand is gekomen voorziet in essentie in twee architectonische ingrepen die elkaar wederzijds bekrachtigen in hun tegen(over)stelling.
Langsdoorsnede gekeken naar Bartholomew Lane / Longitudinal section looking towards Bartholomew Lane
Allereerst de overgave van het oude bankgebouw aan de stad door haar ‘ruïne’ te herinterpreteren als openbaar forum dat ruimte biedt aan een veelvoud aan infrastructurele, commerciële en publieke functies. Ten tweede de oprichting van een nieuwe bank op de ruïne van haar voorgangster zodat voortbouwend op de bestaande volumetrie zich een ziggoerat verheft, het oudste architectonische symbool van monetaire autoriteit.
Plattegrond derde verdieping
Op het breukvlak biedt een Engelse tuin tegelijk uitzicht over de omringende stad en een terugblik op het ruïnesque bankforum, bijna zoals in Soane’s schilderij, terwijl de pylonen, gewelven en het centrale atrium het nieuwe instituut verankeren in de maatschappij die haar eigenlijke fundament vormt. Zo wordt de nieuwe bank ruimtelijk ingeschreven in de geschiedenis, het oude gebouw vrijgegeven voor een nieuwe toekomst en het historische moment van de hervorming architectonisch bewaard, terwijl in het voortdurende heden van het architectuurproject het integrale bouwwerk van de monetaire orde verrijst als dialectisch geheel.
The Bank of England: een dialectisch project
Jury rapport
“Het ambitieuze plan voor de transformatie van de Engelse centrale bank onderzoekt alle mogelijke aspecten die relevant zijn voor het instituut. […] De briljante hoofdopzet van het ontwerp krijgt een overtuigende vorm. Het oude bankgebouw wordt hergebruikt en krijgt een publieke functie die goed aansluit op de openbare ruimte. […] Het vormt de basis voor de daarboven uittorende nieuwbouw. De architectuur van de nieuwbouw en de beelden van het interieur beogen wel de nieuwe centrale bank te verbeelden maar daarvoor wordt een traditionele vormentaal ingezet. Hier mist de kwaliteit die in de rest van het project zo duidelijk aanwezig is. Dat doet overigens weinig af aan de kwaliteit van het totale complex waarin de nationale centrale bank een passende plaats krijgt in de stad, de geschiedenis van het instituut wordt verbeeld, terwijl de stad verrijkt wordt met een indrukwekkende toevoeging aan het openbare domein.”