Recensie

Space Encounters poldert niet

Eind vorig jaar kwam Space Encounters naar Utrecht voor een bureaupresentatie. Het bureau levert een bijdrage aan Wisselspoor, een parkachtige nieuwe buurt met zogenaamde cityplots op een voormalig fabrieksterrein. Over die ‘cityplots’ was ik sceptisch, want is dat niet gewoon een gevarieerd stedelijk bouwblok? En een bureau dat zo’n trendy term direct overneemt, daar prik je toch zo doorheen?

Wisselspoor / Space Encounters

Wisselspoor beslaat een lange strook grond in de negentiende-eeuwse ring van Utrecht, pal aan het spoor. Naast Space Encounters werkten er nog drie architectenbureaus aan het eerste deelgebied dat nu wordt ontwikkeld: Studioninedots, Zecc Architecten, Blauw Architecten en Meesvisser. Studioninedots maakte samen met Delva Landscape Architecture Urbanism ook het masterplan. De ontwerpen van de bureaus betreffen verschillende woningtypen en zijn onevenredig over de bouwblokken verdeeld. Zo is inderdaad geen gevelrij of bouwblok gelijk. Space Encounters nam zeven rijtjes grondgebonden woningen en een appartementenblok voor haar rekening.

Hoe je een cityplot precies noemt boeide architect Rolf van der Leeuw van Space Encounters duidelijk niet. Wel liet hij in zijn presentatie zien dat Space Encounters ‘variatie’ serieus neemt. Het bureau puzzelde eindeloos op plattegronden, daken, materiaal, kleurschema’s en raampartijen. Van der Leeuw omschrijft die werkwijze als ‘brute force’, waarbij “er gewoon heel veel varianten gemaakt worden totdat het goed is en elke woning iets unieks heeft.” Het slimme, zorgvuldige resultaat – en alle netjes uitgewerkte varianten – doet denken aan de beginperiode van het modernisme. Er spreekt eenzelfde liefde uit voor de toekomstige bewoners en voor de stad in wording.

Sommige Wisselspoorwoningen zijn door Space Encounters gevoelsmatig verbreed door de hal weg te halen. Bij de ‘drie-onder-vierkap’ ligt een zigzagplattegrond tussen twee L-vormige plattegronden, om de sheddaken van deze woningen qua lichtinval zo goed mogelijk te kunnen situeren. En omdat Wisselspoor smalle straten krijgt is er extra aandacht besteed aan de straatgevels, waar de privé-sfeer aan de publieke ruimte raakt. Voorpuien zijn bijvoorbeeld onder een hoek gezet, zodat een driehoekige erker ontstaat en je de straat uit kunt kijken. In een andere rijtje woningen kregen de voorgevels rondingen naar binnen.

Wisselspoor / Space Encounters

De architecten in de zaal vroegen zich af of Space Encounters in haar ‘brute force’ niet te ver ging: loonde het op deze manier financieel nog? Hierop nam Stijn de Weerd, een van de vier oprichters van Space Encounters, het woord. Het bureau maakt sinds de oprichting in 2014 ontwerpen voor alle schaalniveaus: van stedenbouw tot aan interieur en meubels. Zo ontwikkelde het de ‘Boring Collection’ met onder meer een bureaustoel, alles ‘boring grey’ (RAL 7044) van kleur. De gedachte hierachter is dat interieurarchitecten vaak niet meer betrokken zijn bij de aanschaf van meubilair. Daardoor wordt het interieur volgens De Weerd nog al eens ontsierd. Om kantoormeubilair betaalbaar te houden en vooral niet op te laten vallen werden standaardmeubels compleet grijs gekleurd.

Het werken op verschillende schaalniveaus is een tactische keuze, geeft De Weerd aan. “Met interieurontwerp verdien je relatief veel. En lopen architectuur en interieurarchitectuur eigenlijk niet in elkaar over?” Dat haar handschrift ondanks al die schaalniveaus niet diffuus wordt, heeft Space Encounters te danken aan de frisse rigoureuze insteek en aan de kwaliteiten van haar ontwerpen. De lichtpassage bijvoorbeeld, die het bureau samen met Children of the Light maakte voor de designbeurs in Milaan, is gewoon heel erg mooi. De Boring Collection getuigt door het onontkoombare grijs van een ontregelend soort harmonie. Misschien is dit gevoel voor harmonie wel zo goed ontwikkeld juist door de aandacht voor de kleine én de grote schaal: zo raakt geen detail ooit in het slop.

Wisselspoor / Space Encounters

Ondanks de jonge leeftijd van de ontwerpers blijkt de eerder genoemde ‘brute force’ ouderwets analoog. Space Encounters maakt soms zelfs volumestudies van natuursteen, “omdat steen zo’n fijne traagheid heeft.” Voor de transformatie van een niet nader benoemd fabrieksterrein in Amsterdam ontwikkelde het bureau op deze manier ‘regels voor rare maten.’ De Weerd: “Daarmee blijft het dynamische silhouet dat zo’n terrein boeiend maakt behouden. We bouwen de fabriek niet na, maar onderzochten de maten en verhoudingen van de blokken en de tussenruimten. Er komt zelfs een schuin volume, afgeleid van een loopbrug. Die geeft de straat een einde en kan een fantastische woning opleveren.”

Twee interieurontwerpen volgen dezelfde absolute koers als de Boring Collection. In de Shelltoren in Amsterdam Noord richtte Space Encounters het kantoor van Sony in door met een raster van ‘superslimme lichtspotjes’ het grid van het plafond te benadrukken en twee zones te onderscheiden: een groene voor ontspanning en een grijze voor concentratie. Die strakke basisindeling werd vervolgens ingevuld met een veelheid aan groene en grijze materialen en heel veel planten. Ook in het kantoor van Joolz, even verderop in Noord, zijn lijnen en planten bepalend. Hier snijdt een exotische plantenkas over de hele lengte door het midden van de ruimte. Eerst woonden er ook vogels in, maar die maakten te veel geluid.

De Weerd wijst zijn gehoor er ten slotte nog even expliciet op dat ze nooit polderen. “Komen we er met een opdrachtgever niet uit dan gaan we niet schaven, maar moet het helemaal over.” Het plezier en de openheid waarmee de mannen van Space Encounters hun verhaal houden doet vermoeden dat het bureau hier inderdaad naar handelt; de verfrissend rigoureuze ontwerpen spreken eigenlijk al voor zich. Never mind de semantiek van de cityplot. Ik ben fan van Space Encounters.