Christiaan Schuit ontwierp met zijn project Van Kamer tot Kamer een alternatieve inclusieve woonomgeving voor mensen met dementie en hun naasten.
Stedelijke kamer waar mensen met (veelal lichte) dementie worden verbonden met een onzichtbaar vangnet van heldere pleinen en buurtgerichte functies in de stad.
Kan je je onderwerpskeuze kort toelichten?
Mijn opa en oma van beide zijden van de familie hadden Alzheimer en zijn overleden aan de gevolgen hiervan. Ik heb van dichtbij meegemaakt wat de ziekte met hen deed. Gedurende de ziekte werden zij steeds minder zelfstandig en werden afhankelijk van mantelzorg gegeven door mijn ouders en familie. Thuis blijven werd steeds moeilijker omdat de omgeving er ruimtelijk niet op was ontworpen met als gevolg dat zij moesten verhuizen naar een anoniem verzorgingstehuis. Hierbij lieten zij hun sociale netwerk achter waardoor zij zich vaak bang, alleen, gefrustreerd of boos voelde, want opa en oma waren verloren in een ruimtelijk en sociaal onherkenbare omgeving. Het waren ingewikkelde ervaringen voor mijn grootouders en hun naasten en daarom wilde ik als ontwerper een alternatief verzinnen op deze situatie.
Wat of wie zijn je inspiratiebronnen?
The economist building van Alison en Peter Smithson in Londen. Dit ensemble bezit een zekere verdichting ten opzichte van zijn naaste omgeving. Ondanks het verschil in dichtheid en hoogte heeft het plan een fijne schaal en sluit goed aan op zijn directe omgeving. Het heeft als inspiratie gediend voor de verdichting van mijn eigen ensembles. Daarnaast ben ik erg gecharmeerd geraakt van mijn afstudeerlocatie. De Spaarndammerbuurt en de daarbij horende Amsterdamse school is een klassieke architectuur stijl waarbij alle schalen tot op het kleinste detail uitgewerkt zijn, het zogeheten gesamtkunstwerk. Dit heeft een grote rol gespeeld in de uitwerking van het project. De wisselwerking tussen alle schalen heeft ervoor gezorgd dat het ontwerp een indrukwekkende diepgang heeft gekregen. De kamers en verhoudingen zijn op alle schalen van detail tot stedenbouw terug te vinden wat het tot een geheel maakt zoals in de Amsterdamse school. Ik vind dit momenteel erg belangrijk in mijn eigen werk.
Benoem het sleutelmoment in je afstudeerproject?
Er werd door een van mijn docenten halverwege het afstudeertraject aangeraden om het boek Hersenschimmen van Bernlef te lezen. In het boek leefde hoofdpersoon Maarten Klein met een vorm van dementie
–waar hij zelf geen weet van heeft– en verteld zo zijn verhaal aan de lezer. Het bleek hierdoor mogelijk de ervaringen door de ogen van dementie te begrijpen en kon ik een dialoog aangaan met mijn doelgroep. Als ontwerpstudie maakte ik een huis voor Maarten Klein om hieruit ontwerptools te destilleren. Er ontstond een huis met een bijzonder sterke en heldere ruimtelijkheid, passende bij de ziekte, door een opeenvolging van kamers te maken. Deze studie bleek de basis van het uiteindelijke ontwerp voor mensen met dementie te zijn.
Mental map van een bewoner met dementie. Het plan zorgt op alle schalen voor verbondenheid en begrijpbaarheid van de woonomgeving.
Project tekst
Van Kamer tot Kamer presenteert een alternatieve woonomgeving voor mensen met dementie. Deze exponentieel groeiende en kwetsbare doelgroep komt door ingrijpende veranderingen in ons zorgstelsel in het gedrang. De zorg- en leefomgeving van verzorgingstehuizen wordt steeds verder uitgekleed, wat resulteert in dementie-onvriendelijke woonsituaties. Deze doelgroep wordt bovendien gedwongen steeds langer thuis te wonen. Dat terwijl deze omgeving niet voor dementie ontworpen is; een onhoudbare situatie voor alle betrokken.
Kamers en overgangen – basis principe
Stel dat wij als samenleving met elkaar besluiten om mensen met dementie überhaupt niet langer op te laten nemen in een verzorgingshuis, maar thuis te laten wonen. Hoe verbinden wij hen dan met onze woonomgeving: collectieve- en openbare ruimte, buren, vrienden en familie en wat betekent dit voor de ruimtelijke kwaliteiten van de woning en woonomgeving?
Huiselijke kamer. Mensen met (veelal zware) dementie worden hier door zintuigelijke waarneming verbonden met de woning.
Het ontworpen alternatief bestaat uit een nieuwe dementie-vriendelijke woonomgeving in de Spaarn- dammerbuurt waar de nadruk ligt op het maken van verbindingen door middel van een reeks ensembles. Samen vormen zij een vangnet in de buurt. Deze woonomgeving stimuleert relaties en ontmoetingen met de buurt, zodat mensen met dementie verbonden blijven met hun leefomgeving. Er ontstaat een plek waar, door zorg te geven, je zorg zult ontvangen. Hiermee geeft het ontwerp tegelijkertijd een inclusieve stad terug aan de buurt.
Collectieve kamer waar mensen met (veelal matige) dementie elkaar ontmoeten en worden verbonden met buren, vrienden, familie op gebouw niveau.
De basis van het ontwerp is een heldere leesbare kamer die een duidelijke begrenzing en overgang vormt tussen verschillende vertrekken. De kamer biedt een podium om één functie centraal te stellen waardoor de beleving ervan wordt versterkt en de ruimte begrijpbaar wordt gemaakt voor bewoners. Het stelt hen in staat een gevoel van verbondenheid te ervaren met hun woonomgeving. Door deze kamers achter elkaar te plaatsen ontstaat er een enfilade van vertrekken zodat mensen met dementie gemakkelijk hun weg kunnen vinden.
Kamers en overgangen, de krachtige ruimtelijke structuur komt voort uit de perceptie van mensen met dementie.
De open verbindingen tussen de kamers bieden overzicht, wat aanzet tot beweging. Zintuigen worden geprikkeld doordat geuren en geluiden doordringen in de ruimten, waardoor bewoners aangemoedigd worden om nieuwsgierig te blijven. Achteruitgang wordt zo vertraagd terwijl de kwaliteit van leven verbetert. De kamer wordt op alle schalen van woning tot stad toegepast, waardoor het ontwerp een sterke identiteit krijgt en overal te herkennen is van huiselijkekamer tot stedelijkekamer.
Contactgegevens
Christiaan Schuit
mail
opleiding/studierichting
Amsterdam University of the Arts / Academy of Architecture
Wanneer begonnen met afstuderen?
maart 2016
Wanneer klaar met afstuderen?
mei 2018
Wat doe je nu?
Ik werk als ontwerper/projectleider bij LEVS architecten
Stedenbouwkundige situatie. Alle ensembles zijn ingepast ter plaatse van bekende plekken in de buurt, die samen een netwerk van kamers als vangnet vormen.
Uit het juryrapport
[…] Het prachtig gepresenteerde ontwerp is gebaseerd op kamers met specifieke functies. De functie is duidelijk afleesbaar aan de ruimte. Het concept is mede gebaseerd op de eigen ervaring van de ontwerper met zijn grootouders. De sterk persoonlijke insteek maakt het plan geloofwaardig en invoelbaar maar tegelijkertijd ook te specifiek in de uitwerking om een meer algemene geldigheid te krijgen.[…]