ARCHIMIX live-work-play

Het project Design & Build: from landscape to roofscape waarmee Laura Strähle en ik afstudeerden, was door TU Delft geselecteerd voor de Archiprix International, een event dat iedere twee jaar wordt georganiseerd. Een onderdeel van de Archiprix International zijn de workshops waar voor alle ontwerpers wiens afstudeerproject is ingediend, worden uitgenodigd. Ik besloot naar Santiago de Chili te gaan.

Hoe de workshops zouden verlopen was allemaal redelijk een verassing. Van te voren kregen alle deelnemers een e-mail met globale informatie – het aantal workshopdagen, de locatie, en de mogelijkheid om de workshops van je voorkeur aan te geven. Het overkoepelende thema van alle workshops was: Conflicting Territories | Conflicting Communities in the Franklin Neighbourhood.
Franklin is een wijk die wordt gekenmerkt door commerciële activiteiten. In grote markthallen worden spullen en waren als eten, meubels, kleding en antiek te koop aan geboden. Door de grote dichtheid heeft de wijk een bijzondere identiteit en karakter, en trekt hij mensen uit heel Santiago. Paradoxaal staat hierdoor het unieke en informele karakter van de wijk onder druk. De eerste tekenen van gentrificatie zijn al zichtbaar. Een van de onderzoeksvragen was, of en hoe gentrificatie kan worden ingezet ter versterking van het karakter van Franklin.

Maandag 22 april
Het begin van de workshop! ’s Avonds hebben we de eerste bijeenkomst op de Universidad de Chile’s Faculty of Architecture and Urbanism Campus.
De campus in het centrum van de miljoenenstad, met gekleurde faculteitsgebouwen binnen gekleurde muren, voelt aan als een prettige, rustige plek. In het auditorium geeft Henk van der Veen (directeur Archiprix red.) een kort welkomstwoord waarin hij  benadrukt hoe bijzonder het is om elke twee jaar op een andere locatie weer een grote groep ontwerpers bij elkaar te hebben, mensen van verschillende afkomst en uit verschillende culturen, maar met allemaal met dezelfde gedeelde passie.
Daarna worden de twee universiteiten geïntroduceerd waar we de tien dagen gaan werken, vijf dagen bij de een vijf dagen bij de ander, de onderlinge concurrentiestrijd is voelbaar. Tot slot is er een korte presentatie over het plangebied Matadero-Franklin, waar we later veel meer van zullen begrijpen. Na de welkomstwoorden en presentatie gaat iedereen, zo’n zeventig mensen, op zoek naar de workshop waar zij of hij is ingedeeld.

De workshops zijn gerubriceerd in Architectuur, Stedenbouw, Duurzaamheid, Landschap, of Erfgoed. Ze hebben allemaal een andere opgave, maar de locatie is voor alle gelijk. Mijn keuze was gevallen op een Stedenbouw-workshop met als titel: Franklin Mix! Live-Work-Play. De groep is compleet en iedereen stelt zich kort voor: Diego, Ignacio en Joaguin uit Chili, Jose uit Puerto Rico, Iza uit Hongarije, Blanka uit Slovenie en ikzelf uit Nederland. Een aantal van de groep spreken voornamelijk Spaans wat de communicatie vanaf het begin een extra dynamiek geeft!
Onze workshopbegeleider, Antonio Lipthay is direct heel enthousiasmerend en duidelijk; we zijn hier om te werken, gaan een topproject maken, maar het is ook belangrijk de stad te zien, Chili te ontdekken en een groepsgevoel te krijgen! Het schema dat alle deelnemers eerder van de Archiprix-organisatie hadden ontvangen gaf de werkdagen aan: van 23 april tot en met 2 mei, tien dagen aaneen gesloten. Ook in het weekend moet er gewerkt worden, op papier, die avond wordt meteen een dagtrip gepland!
Waar we dachten een omschrijving van de opgave te ontvangen, blijkt de enige informatie die Antonio ons geeft de locatie te zijn – boven het metrostation – en de functie – het moet een mixed-use project worden.
Vanaf het begin voelt de groep vertrouwd en gemotiveerd, en begin ik te beseffen hoe belangrijk dit de komende dagen zal zijn omdat het officiële Archiprix-programma niet stuurt op groepsactiviteiten.

Dinsdag 23 april
Het doel van de dag is om een beeld te krijgen van de projectlocatie. ’s Ochtends vroeg gaan we naar Franklin. De wijk staat bekend om haar commerciële activiteiten die begonnen met de bouw een immens slachthuis midden in de wijk in 1947 vanwaar vlees en vleesproducten naar centraal en zuid Chili werden gedistribueerd. Op dit moment zijn er meer dan 4500 winkels, formeel en informeel. In grote markthallen en in het voormalig abattoir vormen de kraampjes een labyrint. Ze staan dicht op elkaar, verkopen per hal soortgelijke producten en overal is het een wirwar aan culturen en mensen.
De wijk is levendig, heeft veel kleuren en overal is iets te zien. Waar nog ruimte is, schieten nieuwe woningbouwprojecten als paddenstoelen de lucht in. Het zijn projecten die er hetzelfde uitzien, geen eigen identiteit hebben en overal zouden kunnen staan. Onze workshopopgave is het mixen van zowel commerciële activiteiten als woningbouw waarbij we een extreem hoge dichtheid moeten halen. Daarbij moet het project niet een uniforme expressie hebben zoals alle nieuwe real-estate ontwikkelingen in Santiago, maar moet het een gebouw worden dat een link legt met zijn specifieke context en de identiteit van de plek.
’s Middags hebben we een meeting met Antonio en bespreken we wat we allemaal hebben gezien. De diversiteit aan referentiekaders zorgt voor een levendige uitwisseling, het bezoek aan de wijk wordt door iedereen heel anders ervaren.

’s Avonds gaan we naar het Mapocho Station, een voormalig treinstation dat nu omgebouwd is tot cultureel centrum. In dit mooie, grootse gebouw staan alle 321 afstudeerprojecten tentoongesteld die zijn ingezonden voor de Archiprix International. Het zijn zoveel presentaties dat het bijna overweldigend is.

Woensdag 24 april
We moeten gezamenlijk een manier van werken vinden waarin je in heel korte tijd tot een bijzonder product kunt komen. De taal en het onderling communiceren blijkt echter een grotere uitdaging! We beginnen met het voorbereiden van onze presentatie voor de workshoptussenpresentatie op vrijdag en maken 2D en 3D tekeningen als basismateriaal.
We zijn veel aan het overleggen, maar in een grote groep is het lastig tot besluiten te komen. Het idee wordt geopperd dat ieder voor zich concepten en ideeën gaat uitwerken binnen een bepaalde tijd, dat dan alles wordt ophangen, om vervolgens te zoeken naar gemeenschappelijke interesses en interessante ideeën. Het lijkt te werken. ’s Avonds gaan we meteen ontwerpen aan de voorstellen die een common ground hebben om onszelf een afgebakend kader te geven.

Donderdag 25 april
Het analyseren van onze ervaringen en de foto’s van de planlocatie leidt al snel tot de conclusie dat we als bezoeker de markt als chaotisch hebben ervaren maar dat er een onderliggende structuur aanwezig is. Deze structuur is zichtbaar op verschillende schaalniveaus: hoe de stalletjes gepositioneerd zijn, de informele activiteiten die er plaatsvinden, en hoe de metaalgazen buitenwanden van de individuele kraampjes bijdragen aan het ordenen van het gehele interieur.
In het werk van Bart van der Leck vinden we een vergelijkbare structuur, patronen in verschillende kleuren die in eerste instantie kris kras op het doek staan maar na langer observeren een logische positie hebben. Dit is precies de ervaring die we hebben; de patronen in het schilderij representeren de informele activiteiten/interieur en het rigide metaalgaas van de kraampjes vertaalt zich in een gridstructuur. Dit contrast vormt de basis van de eerste tekeningen die we morgen tijdens de tussenpresentatie gaan presenteren.

Op het officiële avondprogramma staat het pitchen van je afstudeerproject in vijf minuten. De tijdbewaakster heel strikt, het lukt niemand om in 5 minuten zijn of haar afstudeerproject te presenteren waardoor iedereen voortijdig wordt afgebroken. Helaas. Toch is het een goede manier om mensen te leren kennen en te linken aan hun afstudeerproject. De variatie aan projecten is indrukwekkend, de door de plek van herkomst en het type educatie verschillen in stijlen geïnspireerd.

Vrijdag 26 april
Dag van de tussenpresentaties! Een veelheid aan ideeën moet naar een kort goedlopend verhaal teruggebracht worden, met schetsen, foto’s en nog geen uitgewerkte producten = stress! Het leek ons te snel, na drie dagen workshoppen al een tussenpresentatie te moeten houden, maar het is uiteindelijk zo leuk om te zien wat de andere groepen met elk hun eigen dynamiek voorstellen. Vooral doordat de opgave per workshop verschillend is, maar de locatie voor iedereen hetzelfde er veel herkenning! Interessante ideeën komen voorbij: een groene berg toevoegen aan de stad; winkelwagentjes die de link tussen koper en verkoper vormen gebruiken als inspiratie; verdichtingsstrategieën; kijken welke gebouwen waardevol zijn en om welke reden.
Het is een goede opzet van het programma, want op deze manier kun je ook veel van elkaar leren! Er is een vragenronde na elke tussenpresentatie. We krijgen de feedback dat we ‘te snel’ de stap hebben gemaakt naar het ontwerpen. De andere groepen zijn zich nog aan het oriënteren en werken veelal in gesplitste groepjes, terwijl wij met z’n alle al gezamenlijke ideeën uitwerken. Na afloop van de presentaties evalueren we de voorgaande dagen en discussiëren we over wat we willen bereiken. Iedereen is trots en blij met de gekozen werkmethodiek en hoe we het hebben getroffen met onze groep waarin iedereen een significante bijdrage levert op haar en zijn eigen manier!

Zaterdag 27 april
We wisselen van werkplek. De komende dagen werken we op de Catholic University’s Faculty of Architecture, Design and Urban Studies Campus. Iets buiten het centrum gelegen, is deze ommuurde campus een oase van rust. Een deel bevindt zich onder de grond (koele gebouwen!) en er is een heel leuk binnenplein waar iedereen – workshopdeelnemers en studenten van de universiteit – aan tafeltjes werkt. We krijgen een rondleiding over het terrein en door de gebouwen en op het dak zien we voor het eerst de skyline en de bergen!
Omdat Franklin in het weekend veel drukker is dan doordeweeks, gaan we er nog een keer naartoe om de chaos te beleven. Er zijn festivalletjes en nog veel meer informele activiteiten. Deze tweede keer voelen we ons al meer thuis en zijn er plekken van herkenning waardoor we beter kunnen focussen op informatie die we nog nodig hadden.

Zondag 28 april
Dagje weekend! Heel vroeg nemen we de metro naar de rand van de stad waar Antonio ons opwacht. Met z’n allen in de auto rijden we 1,5 uur slingerend door haarspeldbochten de bergen in! De reis en het uitzicht zijn heel indrukwekkend en het is een fijn om in de natuur te zijn, weg van de hectiek van de stad. Condors vliegen door de lucht. We wandelen in een gebeid waar ’s winters geskied wordt.

Maandag 29 april
De nieuwe week is begonnen en we beseffen ons opeens dat er niet veel dagen meer zijn tot de eindpresentatie. Letterlijk de hele dag wordt er overlegd en gediscussieerd. Op een gegeven moment splitsen we ons op in een Engelstalige en Spaanstalige groep, omdat we veel tijd kwijt zijn aan het vertalen. Om half 6 ’s avonds komt gelukkig het eerste moment dat we alle ideeën combineren en iedereen zegt: yes, yes, yes, yes!! Het is voor iedereen een uitputtende dag geweest en op papier zijn we nog geen stap verder gekomen…
In het auditorium is er een interessante lezing van Arna Mačkić die met een kritische blik en aangrijpende voorbeelden laat zien wat de impact van historische architectuur op het heden is voor verschillende generaties.

Dinsdag 30 april
Tijd voor productie! Iedereen neemt een taak op zich en werkt iets anders uit voortbordurend op het heldere concept van gestapelde functies die elk hun specifieke karakter hebben, waar grid en organische vormen bij elkaar komen, en vorm – contravorm elkaar versterken, resulterend in een mixes-use project met een lokaal karakter.
De begane grond is volledig open en een plek waar reizigers van en naar het metrostation passeren, informele activiteiten vinden plaats, chaos is voelbaar. Als een canopy hangt daarboven een gridframe waarin organische boxen de patronen van Bart van der Leck representeren met op het dak urban farming waar de producten worden geproduceerd die beneden worden verkocht. De drie woon- en werktorens die erboven uitsteken hebben minimale afmetingen en veel gedeelde faciliteiten. Meubelstukken vormen de façade van de torens, het geeft privacy en trekt een vergelijking met de efficiënte markstallen en het openstellen en afsluiten van de directe omgeving.
De verschillende culturele en educatieve achtergronden van het team hebben geresulteerd in een project dat anders nooit zo veelzijdig zou zijn en verschillende benaderingen op thema’s in zich combineert.
In de avond willen we het liefst doorwerken, we zitten er zo goed in! Alleen wordt het buiten te koud om te werken en binnen staat een lezing van Arjen Oosterman (VOLUME) en redacteuren van Ediciones ARQ and ArchDaily op het programma. Na afloop ontstaat buiten een interessante discussie over hoe je nog de essentie en de kern uit alle informatie kunt halen die dagelijks in zulke grote hoeveelheden online gepubliceerd wordt.
De combinatie workshoppen met in de avonden lezingen werkt goed, al had ik gehoopt dat er lokale sprekers uit Chili en Zuid-Amerika zouden zijn.

Woensdag 1 mei
Een nationale feestdag in Chili, het is heel stil op straat. Vanuit het hostel is het een driekwartier durende wandeling naar de campus. Het is heerlijk om in de zon te lopen voordat de werkdag begint. Vandaag besluiten we om toch maar binnen werken, dan hebben we stroom voor de laptops. Er moet nog veel gebeuren voor de eindpresentatie: diagrammen, plattegronden, 3d beelden, impressies en de presentatie.
Om half 8 ’s avonds hebben we een Skype-call met Antonio. We zoeken een stille plek en zitten met z’n alleen om de computer heen, benieuwd naar de feedback en de laatste aandachtpunten! Om half 11 ’s avonds zijn we tevreden genoeg om wat nog rest de volgende dag af te maken. Ik moet dan helaas terug vliegen naar Europa.

De tijd waren we de afgelopen twee weken non-stop uit het oog verloren. Het waren lange dagen waarin we veel werkten maar met een goede afwisseling van andere activiteiten, en veel plezier met elkaar hebben gehad! Binnen korte tijd hadden we elkaar zo goed leren kennen; architectuur werkt als verbinder waar door het niet uitmakend waar je vandaan komt. Kon ik maar iedere keer weer meedoen met de Archiprix!

May 2 – Jose Arturo Joglar-Cadilla
This morning’s been bittersweet after realizing that it will be the last day of work with an amazing group of friends. Not to mention the fact that Ellen had to go back home. So for the last time, we go down the steps of Campus Lo Contador to our workspace. Diego arrives late. Last night we tried to persuade him to have a drink with us, but he said no and decided to ‘go to sleep’. Instead, he actually worked on the project until 6AM (Hiciste un trabajo fantástico brother!).
Because we had to cram our final images and thoughts for the final presentation, no one is really thinking about how to present ourselves for the presentation. So because I am the one who is ‘better’ dressed today, everyone chose me to give the presentation, despite the fact that for the last two weeks I was the unofficial translator and idea facilitator for the group. Uncertain, I think to myself, ‘no pressure’, after realizing that there will be peers and colleagues that I look up to listening to our presentation. After a somewhat confident presentation, we attend a very packed lecture by Jacob van Rijs and have drinks afterwards on the campus. It is someone’s brilliant idea for all 60-80 something of us participants to grab drinks and dinner somewhere in the city. I am astonished that there is a Chilean bar that is willing to bring table after table and chair after chair to fit all of us at a snake-like table outside. I’ve never seen anything like this before.

May 3
After a late night, Blanka, Iza and I met at the usual metro station at Baquedano to take the red Line to Terminal Pajaritos and from there a bus to Valparaíso for the day and skip the Archiprix Award Ceremony. Our teammate and ‘local guide’, Diego, is not with us, so we have to improvise as he tells us that we should essentially hitchhike by bus, since there aren’t really any bus stops as you typically have in a city. After a sceptical ride on this hitchhike, we arrive at La Ciudad Abierta de Amereida, or what to us strangers seems like a white gate on a road in the middle of nowhere. It looks locked, but it turns out we can just stick our hand through the gate and unlock the door. All of a sudden we find ourselves inside a book of architectural poetry. La Ciudad Abierta de Amereida is a place where architects’ dreams come true. No clients, no budgetary restrictions, no zoning, no politics, no social pressure. A place to search, explore and realize architectural forms based on our identity as Americans, all of America. As Blankita, Izo and I sit in the middle of the dunes, Diego leaves a voicemail in Spanish, explaining and describing the meaning of La Ciudad Abierta de Amereida.
On return to Santiago we take a super sketchy Uber ride to a restaurant on the San Cristóbal Hill and meet everyone for the last ‘activity’ of the Archiprix event, the dinner organized by the Archiprix sponsors. Sometime in the early morning hours I say my goodbyes to everyone I’ve spent time with over the past two weeks and hope our paths cross again in the future.