Voor iedereen die graag films of series kijkt, maar ook wil weten waarom precies bepaalde films of series interessant zijn voor ontwerpers, is er nu de gratis online film- en architectuur-masterclass. Wies Sanders laat enkele online filmanalytici aan het woord als gastdocenten. De totale duur van deze les is 1 uur: 35 minuten kijktijd en 25 minuten leestijd (inclusief dit artikel). Optioneel zijn er 3 gratis en 2 betaalde films te bekijken.
Realistische set in ontwikkeling voor de nieuwste film van Roy Andersson: About Endlessness.
Art direction of production design gaat over het creëren van een verhalenwereld, aan de hand van beelden, stijl en visuele metaforen. Die verhalenwereld ondersteunt zo een karaktereigenschap, een bepaalde dramatische handeling of het algehele idee/de sfeer van de film. Ook al lijkt de omgeving soms ‘normaal’, er is altijd een art director geweest die heeft bepaald dat de set dus ‘normaal’ moet ogen. Alles in film, ook de architectuur, heeft een betekenis, aldus filmfilosoof Noël Carroll.
Met dat in het achterhoofd starten we de les met een korte video over het Duits expressionisme tussen grofweg 1914 en 1933. Toen het medium film nog in de kinderschoenen stond werd de visuele taal van schilderkunst en theatersets vertaald naar het bewegende beeld. Tyler Knudsen van No Film School legt in de video hierboven (3.47 minuten) uit hoe de stijl is verbonden aan de maatschappelijke ontwikkelingen in Duitsland (en de wereld) en dat deze stijl 100 jaar later nog steeds wordt gebruikt in films die over horror, waanzin, demonen, labyrinten, hallucinaties en angst verhalen.
De film Das Cabinet des Dr Caligari is in het publiek domein gratis te zien. (71 minuten)
Als we 100 jaar verder springen, is de invloed van schilderkunst op art direction vooral te zien bij Roy Andersson. Zijn zes films zijn allemaal prachtige, vaak absurde tableaux vivantes van het leven. Op eerste gezicht zijn de taferelen levensecht, maar weet dan dat alles, ook de buitenscènes, gebouwde sets zijn. Er wordt vaak maanden gebouwd aan de sets, om precies het vervreemdende effect van het ‘alledaagse’ te bereiken. De films moeten eigenlijk echt op het grote doek bekeken worden, of op zijn minst op een scherm met een goede resolutie en top streamsnelheid. Vlogger Filmqualia expliceert in de video hierboven zijn werk in 13 minuten.
De film A pigeon sat on a branch reflecting on existence (101 minuten) is gratis te zien bij Cinetree.
Still uit A Ghost Story
De schijnbare tegenhanger van een gestileerde en expressionistische artdirection is het realisme. Maar zoals nu duidelijk mag zijn, ook daar zijn bewuste keuzes in gemaakt, ook daar wordt wel eens een kunstmatige set gebruikt omdat de realiteit te kunstmatig oogt. Een mooi voorbeeld is de onverwachte stadsontwikkelingsfilm A Ghost Story (92 minuten en te huur vanaf €2,99).
Zoals de titel vermoedt gaat het niet letterlijk over stadsontwikkeling maar over hoe herinneringen en een plek met elkaar verbonden zijn. Vanuit het perspectief van een geest beleef je de ontwikkeling van de plek en hoe herinneringen worden gebouwd. De keuze van de locatie en sfeer is dan cruciaal. In Intjournal staat dit boeiende interview met de artdirector. (6 min. leestijd)
Na de tweede wereldoorlog, en vooral na de jaren zestig werd er meer op locatie (lees: in de stad en op het platteland) gefilmd. De filmstudio’s met hun voorgebouwde sets hadden hun beste tijd gehad, lichtere camera’s kwamen op de markt en jonge auteur-regisseurs hadden een politieke en/of artistieke wil om over een natuurlijke omgeving te verhalen. Het is dan – niet geheel toevallig – ook de tijd van het modernisme en het verval van oude binnensteden. Michelangelo Antonioni wordt door velen gezien als een architectonische filmmaker omdat hij met zijn locatiekeuzes het modernisme voor altijd heeft verbonden met eenzaamheid, leegte en angst. Merk op dat sinds het Duits expressionisme het gebruik van architectuur niet tot de meest optimistische films leidt. De locatiekeuzes van Antonioni worden in de video hierboven door Julian Palmer van The Discarded Image in 8 minuten prachtig geduid.
De makers van IntJournal, Mehruss Jon Ahi en Armen Karaoghlanian zijn vooral bekend van het tekenen van technische plattegronden van films, vaak inclusief de handelingen van de acteurs. Dit doen zij voor veel films, een beetje zoals Steven Jacobs dat deed voor de films van Hitchcock, de ene keer met meer succes dan de andere. Maar voor Antonionis Le Mépris is de plattegrond zeker een mooie toevoeging aan de video-analyse, al moet je de scenes er wel zelf bij denken.
Nu we toch bij Antonioni en IntJournal zijn, kun je ook het interessante stuk lezen van Leah Bordenga over de film Professione reporter / The Passenger van Antonioni in 6 minuten. Helaas zijn de films van Antonioni maar sporadisch online te zien. Maar als je lid bent/wordt van Mubi (3 maanden gratis) dan kun je Red Desert en L’Avventura bekijken.
De film Parasite wordt op Youtube bijna dood-geanalyseerd, maar het is, net als alle films van Bong Joon-Ho, een dankbaar lijdend voorwerp om op vele manieren uit elkaar te pluizen. De film gaat over een arme familie die langzaam infiltreert in het leven van een rijke familie. De huizen van beide families zijn dan ook zeer goed doordacht, en zijn, ondanks dat het net echte en volledige huizen lijken, een combinatie van sets en computer imaging. Thomas Flight legt in de video hierboven uit hoe locaties en de wijze van filmen steeds het klassenverschil tussen de families benadrukt. Parasite is te bekijken op Cinetree (132 minuten, €3,49)
We moeten natuurlijk wel wat vrolijker eindigen met deze eerste masterclass. Dat moderne architectuur ook wel eens iets positiefs kan verbeelden vertelt vlogger Filmqualia met zijn interpretatie van de prachtige film Columbus. Waar Antonioni gaat over isolatie en grenzen die menselijk contact onmogelijk maken, wordt in de film Columbus aan de hand van architectuur juist een brug geslagen tussen mensen. De film Columbus is in zijn geheel op Youtube te bekijken (94 minuten).
