Nieuws

Breaking the Shell, New Petrylon – Archiprix 2020

Lennart Arpots tracht met zijn project een nieuw publiek domein te implementeren binnen het monofunctionele industrieterrein van Shell Pernis.

Het ontworpen gebouw als toegang tot het publieke netwerk New Petrylon.

Het ontworpen gebouw als toegang tot het publieke netwerk New Petrylon.

kan je je onderwerpkeuze kort toelichten?
Breaking the Shell gaat in op een van de meest raadselachtige locaties van ons land, het Shell-terrein in de haven van Rotterdam. Wat voor de meeste inwoners van de stad slechts een ontoegankelijk en onbekend industrieel terrein is, heeft al bijna een eeuw een ongekende politieke, economische en milieukundige invloed op Nederland. Weinig mensen realiseren zich echter dat Shell ook een waanzinnige ruimtelijke impact heeft gehad op het landschap van Nederland en de ruimtelijke ontwikkeling van Rotterdam. En nog altijd legt Shell een claim op een terrein met een doorsnede van ruim 3,5 kilometer in de haven van Rotterdam. Zeven kilometer verwijderd van het centrum heeft Shell in de afgelopen negentig jaar hier in haar ruimtelijke isolement de vrijheid gekregen om een petrochemisch totaallandschap te creëren waar geen architect aan te pas is gekomen en zonder zich esthetisch te hoeven verantwoorden. In onze afstudeerstudio hielden we ons bezig met onderzoek naar aan het water gekoppelde ruimte in Rotterdam, en tijdens onze verkenning van de haven raakte ik buitengewoon geïntrigeerd door de haast autistische esthetiek van dit landschap rondom de petroleumhavens. Mijn onderzoek belicht de relatie tussen de petrochemische industrie bij Pernis en de ruimtelijke ontwikkeling van Rotterdam, onderhevig aan lokale politiek en internationale handelsbelangen. Met de injectie van een publiek promenadenetwerk en een archetypisch podium in het historische en industriële epicentrum van Shell Pernis (en daarmee in het hart van de olieproductie en -consumptie van Nederland), poog ik deze ruimtelijke relatie bloot te stellen aan het publieke oog en vatbaar te maken voor interpretatie en kritiek.

Zelf zie ik het project als een vleesgeworden zoektocht naar de fysieke consequenties van het ten einde lopende petroleumtijdperk. We hebben ons land beschikbaar gesteld en bewerkt, ondergrondse en bovengrondse olie-infrastructuur aangelegd, ideologische visies voor onze steden bijgesteld en/of opgeofferd, het hele landschap geïnfecteerd met een onleesbare laag van oliecultuur. Onomkeerbare effecten waar men slechts weinig bij stil staat en die de ruimtelijke restanten van onze cultuur zullen vormen. In 1962 publiceert A.W. Bruna en Zoon het propaganda-achtige boekje Wij Bouwen, uitgegeven ter gelegenheid van het gereedkomen van de miljoenste naoorlogse woning. Het zijn de nadagen van de wederopbouw, tijdperk waarin petrochemie wordt verheven tot trekpaard der Nederlands economisch herstel, en de schrijvers vragen zich ronduit af wat de kathedralen en paleizen van onze tijd zullen zijn: welke bouwwerken laten wij de volgende generaties na? Het moge duidelijk zijn.

Publieke toegankelijkheid van een besloten en verborgen industriële wereld.

Publieke toegankelijkheid van een besloten en verborgen industriële wereld.

Wat of wie zijn je inspiratiebronnen?
Het huidige Rotterdam als kluchtige constellatie van half uitgevoerde en gecompromitteerde twintigste-eeuwse stadsvisies is een belangrijke bron van stedelijk genot voor mij. Fietsend door de stad kan ik dromen van alle ideeën die men voor deze stad heeft gehad: de tientallen versies van Rotterdam die nooit hebben bestaan, het Rotterdam dat ooit heeft bestaan, en het contrastrijke Rotterdam van nu. Tegelijk een dorp en een metropool, internationaal en lokaal, bloeiend en op sterven na dood. Direct na mijn afstuderen ben ik dus naar Rotterdam verhuisd.

Benoem het sleutelmoment in je afstudeerproject
Het moment dat ik ontdekte dat in 1928 door de strubbelingen met annexaties, inmenging door de provinciale en nationale overheid, en zelfs de dood van een burgemeester, Rotterdam voor een keuze werd gesteld die de ruimtelijke ontwikkeling van de stad tot op heden heeft bepaald: tussen het behouden van petrochemische industrie binnen de gemeentegrenzen en de implementatie van het Algemeen Uitbreidingsplan van Witteveen. Witteveens plan verzorgde de ruimtelijke richtlijnen en kaders voor de uitbreiding van Rotterdam tot een aaneengesloten metropool met een miljoen inwoners. Een belangrijk onderdeel hiervan was de annexatie van achttien naburige gemeentes, in de volksmond ‘de groote opslokking’ genoemd. In een opportunistische opwelling koos de gemeente voor de versnelde annexatie van Pernis ten dienste van de petrochemische industrie, hetgeen het annexatieplan ondermijnde, en daarmee de fundering van Witteveen’s uitbreidingsplan wegvaagde. Het falen van het uitbreidingsplan werd na de oorlog het hoofdargument vóór de wijkgedachte, het ideaal dat de wederopbouw domineerde.

Het netwerk van publieke promenades, getiteld New Petrylon.

Het netwerk van publieke promenades, getiteld New Petrylon, scheert rakelings langs de vaak torenhoge industriële installaties en voegt zich tussen de petrochemische geuren en geluiden van Shell Pernis.

Project tekst
Dit project tracht een nieuw publiek domein te implementeren binnen het monofunctionele industrieterrein van Shell Pernis. Deze ambitie krijgt gestalte door de industriële functie van verhoogde leidingstraten uit te breiden met een publieke functie in de vorm van een netwerk van promenades genaamd New Petrylon. Het doel hiervan is de stad kennis te laten nemen van de oliecultuur die in de afgelopen eeuw binnen haar gemeentegrenzen tot stand is gekomen. Karakteristiek voor deze opgetilde wereld is haar vermogen om in het industriële landschap plekken te definiëren en te markeren en op die manier een verblijfsplek te maken van deze blijf-weg-plek. Het netwerk kan, afhankelijk van zijn succes, onbeperkt worden uitgebreid en het kan een dichtheid van stedelijke functies opbouwen op een plek die dat normaliter niet toestaat.

De industriële installaties van Shell verwerven een architectonische laag die communiceert met het nieuwe publiek

De industriële installaties van Shell verwerven een architectonische laag die communiceert met het nieuwe publiek en een narratief schept voor het petrochemische landschap. Dit transformeert de locatie in feite in een gigantische industriële tentoonstelling.

Ten slotte zoekt het project naar een directe en provocerende confrontatie tussen de petrochemische industrie, het grote publiek en cultuur als een kritisch medium. Het ontworpen gebouw neemt de rol aan van opstijgmachine tussen het water van de Eerste Petroleumhaven en New Petrylon. Het leunt, zowel architectonisch als sociaal en programmatisch, sterk op het archetype van het podium. Zijnde een baken van maatschappelijk bewustzijn tussen de geuren en geluiden van een technologisch landschap, dit podium is de toegangspoort tot een zeldzame ervaring in een sublieme en buitenaardse omgeving. Een verzoening tussen de industriële en stedelijke gezichten van Rotterdam en zelfs een verzoening tussen onze maatschappij en haar cultuur, op de drempel van ons land.

Een dramatische publieke tribune trap die leidt naar het podium.

Een dramatische publieke tribune trap die leidt naar het podium.

Tijdens het Interbellum speelde de oprichting van Shell Pernis een belangrijke rol in het ontmantelen van het ideologische doel om Rotterdam te ontwikkelen tot een metropool met een miljoen inwoners. Petrochemische bedrijven werden destijds benaderd door de opportunistische gemeente, verblind door het financiële voordeel dat onvermijdelijk verbonden was aan het behouden van de industrie binnen de gemeentegrenzen. Met de oprichting van Shell Pernis werd de relatie tussen stad en haven voorgoed doorbroken en ontstond er een nieuwe balans. Nooit meer zou de groeiende haven gezien worden als onderdeel van de stedelijke ontwikkeling. De stad werd daarentegen onderworpen aan de grillen van een veeleisende en oneindig groeiende groot-industriële langstraat, die helemaal tot de kust reikte en uiteindelijk zelfs verder. Op haar vijf vierkante kilometer, ver van de drukte van de stad, mocht Royal Dutch Shell een onwrikbaar en hardnekkig technologisch landschap ontwikkelen. Haar architectuur werd woest autistisch, zonder enige poging om visuele communicatie tot stand te brengen, door decennia van isolatie en continue technologische innovatie zonder zich esthetisch te hoeven verantwoorden. Door middel van ondergrondse pijpleidingen reikt dit petrochemische landschap tot voorbij zijn eigen grenzen en infecteert het Nederlandse landschap met een onleesbare laag van oliecultuur.

Het podium

Het podium bestaat uit een publiek toegankelijk platform van 750 vierkante meter op 15 meter hoogte, voor publieke, culturele en industriële manifestaties.

Naam
Lennart Arpots

Contact

– www.architecturecircus.eu / l.r.arpots@gmail.com

Opleiding
TU-Eindhoven, Architectuur

Begin afstuderen

mei 2018

klaar afstuderen

mei 2019

Wat doe je nu 
Sinds november werk ik aan architectuurprojecten bij studio AAAN (www.aaan.nl) en werk ik als onderwijsassistent op de TU Eindhoven.

Wat hoop/wil je als ontwerper in de nabije en/of in de verre toekomst bereiken? 
Ik wil graag t.z.t. een eigen bureau starten. Ik merk bijzonder veel kennis en talent op in mijn generatie en in de kringen waarin ik mij begeef; ik vermoed dat zij toonaangevend zullen zijn.

Twee video’s ter illustratie van het onderwerp
https://www.youtube.com/watch?v=fZao-sOkcq4
https://www.youtube.com/watch?v=pAU9HdlhJ0c

Link naar afstudeerproject