Recensie

Bling bling op de Veluwe

Het nationale prijzenseizoen in de architectuur is geopend en een van de hoofdrolspelers is het Park Paviljoen in het Nationale Park De Hoge Veluwe. Het ontwerp van de architectenbureaus Monadnock en De Zwarte Hond won de prijs BNA Beste Gebouw van het Jaar 2020 in de categorie Identiteit en Icoonwaarde na eerder in het NRC Handelsblad met een maximumscore van vijf bollen te zijn beloond om vervolgens in de NRC top 5 van Beste Architectuur 2019 te zijn beland. Het gebouw zelf is inderdaad fascinerend; als onderdeel van het cultuurlandschap De Hoge Veluwe wringt het.

 

Park Paviljoen, Nationaal Park De Hoge Veluwe / Monadnock - De Zwarte Hond

Park Paviljoen, Nationaal Park De Hoge Veluwe / Monadnock – De Zwarte Hond / foto: Archined familiealbum

Het Park Paviljoen, dat vorig jaar is opgeleverd, is het eerst gerealiseerde onderdeel van het masterplan voor een nieuw centrumgebied van De Hoge Veluwe. In dit landschapsontwerp van H+N+S krijgt het huidige lege en stenige centrum een ‘zachter’ en groener karakter; van winderig plein tot een meer intieme ruimte. Aan deze open plek in het bos zijn de lijnen van de paden uit de omgeving als informele zitranden doorgetrokken zodat drie terrassen ontstaan voor het Park Paviljoen, het kleinschalige Museonder en een fietsvoorziening. Het paviljoen is de grootste van deze drie gebouwen en meest zichtbare bovendien.

Voorheen stond op de plek van het paviljoen de Koperen Kop; een kneuterig restaurant in een versleten schuur met houten gevelbetimmering, rieten dak en bescheiden open haard. Dit gebouw was niet langer geschikt om de toenemende bezoekersaantallen passend op te vangen. Het Park Paviljoen heeft met een restaurant, informatiebalie, winkel en zalen voor educatie en ontvangst een veel ambitieuzer programma en is bedoeld als gastvrije plek voor een breed publiek, waarvan een gedeelte apart kan worden verhuurd voor zakelijk gebruik.

Het Park Paviljoen moet een trekker zijn en tegelijkertijd een vanzelfsprekend onderdeel van het landschap; een gebouw in een park waar natuur, kunst en architectuur samenkomen en elkaar versterken. De stuifzandgebieden en heidevelden, de unieke kunstcollectie van onder andere het Kröller-Müller Museum en de bijzondere architectuur zoals het Jachthuis Sint Hubertus (Berlage, 1934) maken het park tot een uitzonderlijk samenhangend en hoogwaardig cultuurlandschap.

Paviljoen Veluwe, Park De Hoge Veluwe / Monadnock - De Zwarte Hond

Park Paviljoen, Nationaal Park De Hoge Veluwe / Monadnock – De Zwarte Hond / foto: Archined familiealbum

De Hoge Veluwe is een gebied waarin de onderdelen samenhangen met het grotere geheel en waarin ze tegelijkertijd ook zelf als verbijzondering een zekere aantrekkingskracht hebben. Een kleinschalig voorbeeld van dit evenwicht tussen samenhang en verbijzondering zijn de portierhuisjes uit 1995 naast de drie hoofdtoegangen tot het park. Het ontwerp van de huisjes werd gekozen na een prijsvraag waarbij tien jonge bureaus werden uitgenodigd een ontwerpvisie te maken. In het prijswinnende ontwerp van MVRDV, toen nog een beginnend bureau, is elk gebouwtje afgewerkt in een enkelvoudig aards materiaal: hout, baksteen of cortenstaal. De gebouwtjes hebben in beginsel de vorm van een archetypisch huisje met rechthoekige plattegrond en zadeldak. Afhankelijk van specifieke situatiekenmerken, zoals de benaderingsrichting van de parkbezoekers, zijn de huisjes vervormd tot een uniek object. Buiten openingstijden wordt het sculpturale karakter van de huisjes versterkt, doordat ze met luiken en kleppen volledig afsluitbaar zijn. Waar de vorm bijzonder is, gaat het materiaal op in de omgeving. De entreegebouwtjes zijn een prelude op wat de beleving van het park definieert; je ziet iets bijzonders, als je oplet.

De balans tussen samenhang en verbijzondering is ook gezocht bij het Park Paviljoen. Het ontwerp werd na een open oproep met tachtig inzendingen en vervolgens een competitie tussen zeven teams gekozen als beste. De jury prees het gevonden evenwicht tussen een, in de omgeving passend, ingetogen beeld en een aansprekend ontwerp[1]. Ook de architecten stellen dat het paviljoen een vanzelfsprekend onderdeel van het landschap is[2] en tegelijkertijd een markant baken om bezoekers aan te trekken en welkom te heten[3].

Park Paviljoen, Nationaal Park De Hoge Veluwe / Monadnock - De Zwarte Hond

Park Paviljoen, Nationaal Park De Hoge Veluwe / Monadnock – De Zwarte Hond / foto: Archined familiealbum

Het Park Paviljoen is zonder meer bijzonder. Het gebouw is een feest aan historische referenties en een karakteristiek hedendaags ontwerp tegelijkertijd. Het asymmetrische silhouet van de kopgevel doet denken aan historische landhuizen uit de vorige eeuw; de grote zadeldaken met lage dakgoot aan een boerenschuur; het als tongewelf gebogen plafond geeft het interieur een sacrale zweem. De historische referenties zijn herkenbaar zonder letterlijk te worden geciteerd. De fascinerende balans tussen herkenbaarheid en vernieuwing is een van de grote aantrekkingskrachten van het ontwerp.

Waar de vorm als interpretatie van historische referenties aansprekend is, voegt het zich met de zadeldaken en lage dakgoot tegelijkertijd in het landschap. Het industriële aluminium, waarmee het paviljoen grotendeels is afgewerkt, heeft een averechts effect. Anders dan aardse materialen zoals traditioneel gebakken pannen, natuursteen leien en riet die in de loop der jaren een eigen patina ontwikkelen, doet aluminium in een natuurlijke omgeving kunstmatig aan. De ontwerpers stellen dat het paviljoen door het lichte materiaal meer bescheiden oogt en dat het voorkomt dat het gebouw een te forse en zware uitstraling krijgt in relatie tot de omgeving.[1] Dus om het gebouw in de omgeving in te passen, is gekozen voor een materiaal dat er wezensvreemd aan is. Bovendien sorteert het geanodiseerd aluminium nog een ander, bepalender, effect: het glimt.

Bij de minste zonnestraal licht het dak van het paviljoen fel op en transformeert het in een groot en fonkelend gouden object dat van grote afstand zichtbaar is. Na een lange wandeling in het prachtige landschap waar een hert of roofvogel voordien de grootste opwinding sorteerde, is het overdadige bling bling effect van het paviljoen een vervreemdende ervaring. Behalve de donkere gloed van een mestkever, is er in de Hoge Veluwe weinig dat glimt; laat staan een object van dit formaat. Dit paviljoen is geen vanzelfsprekend onderdeel van het omringende landschap. Het is een designer glitterpak op een stemmige bijeenkomst; weliswaar zorgvuldig ontworpen maar tegelijkertijd volstrekt overtrokken.

[1] https://www.reynaers.nl/nl-NL/inspiratie/aluminium-projectreferenties/paviljoen-hoge-veluwe, geraadpleegd op 21 oktober 2020

interieur Park Paviljoen, Nationaal Park De Hoge Veluwe / Monadnock – De Zwarte Hond / foto: Archined familiealbum

Het dak werkt ook op een kleinere schaal vervreemdend. Het paviljoen is met een uitzonderlijk aandacht voor detail ontworpen. De zorgvuldige wijze waarop de genuanceerde wasserstrich bakstenen in de gevel naadloos overgaan in de strakke aluminium stijlen is hier een voorbeeld van. Ook de monumentale open haard uitgevoerd in geglazuurde tegels van Koninklijke Tichelaar Makkum en de eikenhouten lambrisering in de centrale hal zijn met veel aandacht vormgegeven. De gefacetteerde nok van het aluminium dak is het tegenovergestelde. Aluminium laat zich niet eenvoudig rondzetten in de gebogen vorm van het gebouw zoals natuursteen leien en zink dat wel doen. Waar de lambrisering de gebogen gebouwvorm aan de binnenkant prachtig begeleidt, dekt de grove nok het gebouw aan de buitenkant hortend en stotend en met tegenzin af.

Zittend aan de ronde tafel in een van de nissen aan de gevel wordt duidelijk wat het paviljoen is. Met een, door de concave vorm van de glazen gevel, panoramisch uitzicht naar buiten en tegelijkertijd het zicht op de magische lichtornamenten op het tongewelf en de grote hertenkoppen boven de knisperende haard, bevindt de bezoeker zich in een comfortabele observatiepost; een laagdrempelige plek waar alle verschillende indrukken samenvloeien tot een rijke ervaring. Als gebouw is het ontwerp fascinerend. Als onderdeel van De Hoge Veluwe wringt het. Het gebouw is door de verbijzondering met de gouden gevel doorgeschoten, het is de fonkelende aandachttrekker in het verder uitzonderlijk samenhangende cultuurlandschap. Een vanzelfsprekend onderdeel van het landschap is het niet.

Park Paviljoen, Nationaal Park De Hoge Veluwe / Monadnock - De Zwarte Hond

Enkele gerelateerde artikelen