Architectuurpodcast Respons wil een plek creëren voor het onderzoeken en bespreekbaar maken van feministische vragen in architectuur. Op Archined lab is de eerste aflevering te beluisteren en reflecteren de initiatiefneemsters Catherine Koekoek en Veerle Alkemade op het maakproces.
illustratie Anne de Zeeuw
Al ruim veertig jaar is de genderbalans op bouwkunde-opleidingen in Nederland min of meer gelijk. Als vrouwelijke architecten begin jaren 90 afstudeerden zouden ze nu op het hoogtepunt van hun carrière en masse partner dan wel directeur moeten zijn. Onderzoek van Stiching Fonds Architectenbureaus uit 2018 laat echter zien dat de werknemers van Nederlandse architectenbureaus die zijn ingeschreven bij de BNA, slechts 31% vrouw is, en 12% van de werkgevers. Het startpunt van onze podcastserie is de million dollar question: waar zijn eigenlijk alle vrouwelijke architecten?
In de zomer van 2019 studeerden wij zelf af aan de master architectuur in Delft. Onze master was stressvol, maar ook inspirerend. We maakten kennis met feministische architectuurtheorie – wat een opluchting! We leerden werk kennen van denkers en ontwerpers die daarvoor – helaas – nog niet in onze studie aan bod waren gekomen (Hélène Frichot, Erin Manning & Brian Massumi, Sara Ahmed, Denise Scott Brown, Assemble, muf, ConstructLab, Madeline Gins & Arakawa, en vele anderen).
Ook uit onze directe omgeving putten we inspiratie: met studiegenoten zochten we naar zorgzame en persoonlijke manieren om architectuur te maken, met snelle interventies in onze studioruimtes probeerden we die direct uit. De afstudeerprojecten van mensen om ons heen gingen vaak verder dan traditioneel architectonisch onderwerp: studiegenoten gingen logeren in kloosters [1], kamperen bij inspiratieprojecten [2], of maakten persoonlijke documentaires [3] tijdens lange reizen. Die gevoelige manier van werken maakt onderzoek tot geleefde ervaring en situeert ontwerpen in relatie tot je eigen positie.
Zodra we afstudeerden veranderde veel. Mensen startten – soms moeizame – sollicitatieprocessen en belandden ergens onderaan een ladder bij een werkgever die vaak lang niet zo vooruitstrevend was als zijzelf. Het viel ons ook op dat veel van onze vriendinnen (én wijzelf) na het behalen van onze master helemaal niet bij architectenbureaus gingen werken. Net als wij weken zij uit naar andere (gerelateerde) werkvelden: landschapsarchitectuur, stedenbouw, ruimtelijk ontwerp, aannemersbedrijven, academisch onderzoek, de overheid. Dat is niet omdat we niet van architectuur houden – veel van ons zijn ontwerper gebleven, en tijdens onze vele stadswandelingen in coronatijd analyseren we de gebouwen om ons heen aan één stuk door.
Het beeld dat we hebben van de architectuur is niet bepaald positief: er is een gebrek diversiteit en op veel bureaus heerst een ongezonde werkcultuur. Daarnaast valt er niet veel geld te verdienen en ook lijkt er weinig aandacht te zijn voor de impact van architectuur op maatschappelijke kwesties als klimaatverandering en ongelijkheid. Al pratende, met elkaar en met de mensen om ons heen, realiseerden we dat ons beeld en onze ervaringen niet op zichzelf staan, maar ook realiseerden we ons dat de realiteit genuanceerd ligt.
We besloten onze twijfels deel te maken van de podcast. In plaats van het benoemen van eenduidige problemen of oplossingen, begonnen we een zoektocht; aan de hand van persoonlijke gesprekken met mensen die net als wij recent zijn afgestudeerd en ook hun overwegingen hebben om wel of juist niet in de architectuur aan de slag te gaan. Met het delen van en reflecteren op deze gesprekken proberen we erachter te komen waarom de praktijk is zoals die is én of het ook anders kan.
Elke aflevering zal focussen op een specifiek thema – zoals vrouwen in architectuur, onderwijs, werkcultuur of economie – en onderzoekt dat aan de hand van persoonlijke gesprekken met een veelheid aan stemmen binnen of in de marges van de architectuur. Deze perspectieven op de bestaande architectuurpraktijk worden aangevuld met langere gesprekken met architecten die al langer meedraaien, en op de een of andere manier verandering teweeg brengen in het werkveld.
De eerste aflevering van podcast Respons focust op de million dollar question: waar zijn alle vrouwelijke architecten? We reflecteren op die vraag met verscheidene nieuwe stemmen in de ontwerpwereld, zoals Hai Xie, Eli Dorsman, Anne van der Meulen en Setareh Noorani. Met natuurinclusief ontwerpster en oprichtster van landschapsbureau PAD Landscape Nina Ravestein onderzoeken we vervolgens hoe de praktijk er ook anders uit zou kunnen zien. Het resultaat is een collage van persoonlijke gesprekken over het vinden van je plek als starter in de architectuur, de dominante werkcultuur, over inclusiviteit, en het inrichten van een bedrijf als ecosysteem.
Beluister de aflevering hier of in je favoriete podcastapp: Spotify , Soundcloud, of Apple podcast.
Ter bevordering van het architectuurklimaat ondersteunt Archined met een zekere regelmaat onafhankelijke en experimentele projecten in de vorm van tijd, kennis en toegang tot ons netwerk. Met Archined Lab willen we deze initiatieven nu ook een podium bieden. De inhoud valt onder de redactionele verantwoordelijkheid van de makers.
