Recensie

AMS to AM5 – Een eigentijdse utopie?

Op 2 december 2020 presenteerde architect Winy Maas (MVRDV) tijdens een live-cast event in Pakhuis de Zwijger het project “AMS to AM5” ontwikkeld door de studenten van de Why Factory (TU Delft) in samenwerking met het Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions (AMS). Voor het project maakten de studenten een film die tijdens het evenement werd vertoond, en die een toekomstvisie van Amsterdam uitbeeldt. Na de film volgden vier paneldiscussies met verschillende genodigden vanuit het architectuur- en beleidspraktijk.

AMS to AM5 project film / gemaakt door studenten Why Factory, TU Delft / i.s.m. AMS Institute

De vraag hoe we onze steden moeten ontwikkelen om aan onze huidige en toekomstige behoeften te voldoen, is een steeds terugkeerde vraag. Een recent gepubliceerd en gepresenteerd project – “AMS to AM5” – gemaakt door studenten van The Why Factory / TU Delft, onder leiding van architect Winy Maas en in samenwerking met het AMS Institute behandelt precies deze vraag. Het project is gebaseerd op verschillende dataprojecties met betrekking tot  de  groei van Amsterdam. AMS to AM5 stelt een scenario voor dat zich afspeelt in het jaar 2050 waarin Amsterdam wordt bewoond door 5 miljoen mensen. Nu wonen er in groot Amsterdam ruim 1.350.000 mensen en in Amsterdam zelf 870.000. Het project biedt een verzameling ideeën en aanpakken die de ruimtelijke en programmatische behoeften van zo’n miljoenen stad visualiseren. Verdeeld over 12 thema’s hebben de studenten toekomstige mogelijkheden verkend voor een Amsterdam dat in de toekomst meer “dense, inclusive, accessible, self-sufficient, green, biodiverse, blue, open, historic, productive, healthy and circular” zal moeten worden. De voorstellen die het project doet, variëren van het combineren van verschillende architectonische typologieën (zoals sportfaciliteiten met woningen, of transportinfrastructuur met kantoren, enz.) en het verdichten van het stedelijk weefsel van Amsterdam, tot de volledige herziening van de transportnetwerken van de stad.

De projectfilm biedt ons verschillende opties om uit te kiezen bij het behandelen van elk onderwerp, en sommige opties heffen elkaar zelfs op. De stad die erin wordt afgebeeld is heel anders dan het Amsterdam dat we nu kennen. Een groot aantal verschillende woningtypologieën wordt door de stad verspreid in de vorm van torens, ringen rondom de stad, langs het IJ of gecombineerd met andere functies zoals onderwijs- of sportvoorzieningen. De straten worden niet langer bezet door auto’s, maar alleen door fietsen, of ze worden veranderd in groene of blauwe promenades die een biodiverse omgeving creëren. Boerderijen drijven op het water of worden verdeeld als verticale structuren die zijn verbonden met buizen op een rooster of worden onderhouden met een dronesysteem. Het project stelt voor om ofwel van het stadscentrum een ​​museum te maken dat vanaf verschillende platforms kan worden bekeken, of om de monumenten te omsluiten met woonblokken om zo de monumenten te transformeren tot gebouwinterieurs. Wat AM5  uiteindelijk belooft worden, is een stad die “open, welcoming, generous, more liberal, responsible, curious, inventive, economic and beautiful in not exciting.” is. In zijn gepresenteerde vorm dient het project als een grote verzameling en visualisatie van verschillende benaderingen van de meest urgente onderwerpen in de ontwikkeling van onze steden.

Why Factory 2
Why Factory 3

AMS to AM5 project film / gemaakt door studenten Why Factory, TU Delft / i.s.m. AMS Institute

De projectfilm werd in december 2020 gepresenteerd tijdens een live cast-evenement in Pakhuis de Zwijger, gevolgd door  gesprekken tussen verschillende genodigden  uit de architectuur- en beleidspraktijk. Het eerste panel bestond uit Wouter Veldhuis, Floor Milikowski en Lyongo Juliana en besprak de “Dense, Inclusive and Accessible” aspecten van AM5. Het tweede panel, bestaande uit Marco Broekman, Eric Frijters en Eveline Van Leeuwen, besprak de “Self-Sufficient, Blue, Green and Circular” aspecten van de AM5. De deelnemers van het derde panel – Judikje Kiers, Josja van der Veer en Maria Piels – bespraken de “Open and Historical” aspecten van AM5. De discussie eindigde met een reflectie van Winy Maas samen met Josja van der Veer en Eveline Van Leeuwen waar ze bespraken wat je van het project zelf zou kunnen meenemen. De reactie van de panelleden op de film varieerde van scherpe kritiek tot optimistische lof. Enerzijds werden de haalbaarheid en leefbaarheid van het project in twijfel getrokken, anderzijds werd het project omschreven als een fris en eye-opening voorstel voor toekomstige mogelijkheden van Amsterdam en de regio.

Ondanks de meningsverschillen over de waarden en realisme van de voorstellen, moeten we ons afvragen wat we aan een project als dit kunnen ontlenen. “AMS to AM5” is zeker geen utopie in de traditionele zin van het woord. Het biedt geen geïntegreerd beeld van een alternatieve/ toekomstige stad. Het richt zich alleen op de ruimtelijke en technologische elementen van de stad en biedt eerder opties om enkele van de huidige en toekomstige vragen op te lossen. De tijd van het totaliserende stedelijke visies is voorbij, en onze wereld is veel te complex en gefragmenteerd om een compleet toekomstscenario te kunnen omvatten. Dit willen we niet eens. Dus een gesegmenteerde benadering die rekening houdt met verschillende onderwerpen en ideeën, is misschien een betere manier om utopieën te benaderen. Zoals Lyongo Juliana in de discussie opmerkte, is de Nederlandse traditie om elke centimeter van de stedelijke omgeving te willen ontwerpen niet langer werkbaar, zo niet zelfs onmogelijk. Hij stelt voor van flexibelere stadsplanningsprocessen en stelt voor om benaderingen te gebruiken die lange termijn doelen stellen zonder de weg ernaartoe helemaal uit te tekenen. Dit soort benaderingen, zoals Juliana suggereert, leiden tot meer flexibiliteit en kansen voor mensen om hun eigen omgeving aan te passen. En misschien is dit precies de manier waarop we naar het “AMS to AM5” -project moeten kijken. In plaats van het te zien als een totaliserende visie, moeten we het als basis nemen voor verschillende lange termijn stappen in de toekomstige ontwikkeling van de stad. Misschien is een gefragmenteerde en gesegmenteerde benadering inderdaad de beste manier om vandaag een utopische visie te creëren. Alle panelleden erkenden het project als een theoretische oefening en een goede manier om mogelijke ideeën en oplossingen voor de toekomst te testen. Hoewel sommigen kritischer waren dan anderen, waren de meesten het erover eens dat het ook een zeer goede manier was om te visualiseren en te agenderen wat de stad Amsterdam in de toekomst nodig zal hebben en hoe sommige van deze behoeften in de Nederlandse context kunnen worden opgelost.

Why Factory 4
Why Factory 5

AMS to AM5 project film / gemaakt door studenten Why Factory, TU Delft / i.s.m. AMS Institute

Het project verzamelt en visualiseert bestaande gegevens over de toekomstige bevolkingsgroei van Amsterdam en de daarmee samenhangende behoeften. Het extrapoleert deze en stelt een verzameling oplossingen voor waarvan sommige (zoals gemengd gebruik, groene corridors, blauwe straten, innovatief afvalbeheer, enz.) al bestaan in Nederland en in verschillende delen van de wereld.. Het brengt een aantal verschillende typologieën voort maar biedt geen verrassende manier van kijken, maken of verbinden van stedelijke elementen. De tweede groep panelleden, benadrukt echter dat het wel een uitstekende gelegenheid is om antwoorden te zoeken op verschillende “what if?” vragen te stellen. Ze zagen AMS to AM5 als een geweldig hulpmiddel om te kijken welke thema’s en elementen met elkaar vermengd konden worden en op welke manier. Een dergelijke architectuuroefening kan naar hun mening in de toekomst tot meer innovatieve oplossingen leiden. Hoewel AM5 misschien geen utopie is moet het wel als een utopie worden gebruikt, zo stelde zij. Het moet worden gezien als een speculatie, een stedelijke proeftuin, een laboratorium – waarin we vragen kunnen stellen en mogelijke antwoorden kunnen vinden op de problemen waarmee de stad vandaag en in de toekomst te maken heeft of zal krijgen. Het moet niet worden gezien als een prescriptief dominant model, maar eerder, zoals bij een utopisch project, als een verreikend doel, een mogelijkheid waarnaar we kunnen streven, deze in zijn geheel te bereiken. En dit is precies hoe het AMS Institute het van plan is te gebruiken. Veel van de ideeën uit dit project, evenals vele andere vergelijkbare speculatieve ideeën, worden en zullen op kleinere schaal in verschillende delen van de stad worden getest. Op deze manier, zoals opgemerkt door Winy Maas, kan het project meerdere rimpeleffecten creëren die kunnen leiden tot verschillende soorten toekomstige ontwikkelingen.

Eveline Van Leeuwen van AMS Institute legde uit hoe het project ons kan triggeren om na te denken over slimmere oplossingen, over dingen beter combineren en verdelen. AM5 suggereert een ander type stad: een stad waarin functies relatief gelijk verdeeld zijn, een stad met meerdere kernen en centra, die verschillende gebruiken en typologieën mengt om mogelijk levendiger en meer diverse ruimtes te creëren. Hoewel het project in veel opzichten onrealistisch of onhaalbaar is, en sommige oplossingen misschien ongewenst zijn voor deze specifieke stad, vervult het wel één utopische functie: het stelt een lange termijn doel  waarnaar een stad als Amsterdam kan streven. Maar het doet dit niet alleen door specifieke antwoorden voor te stellen, maar ook door de vragen te identificeren die de stad zal moeten beantwoorden. Door ze naar voren te brengen, leidt het project tot een hoognodig gesprek over wat er kan en moet worden gedaan om in de huidige en toekomstige behoeften van de Amsterdammers te voorzien.

Why Factory 6

AMS to AM5 project film / gemaakt door studenten Why Factory, TU Delft / i.s.m. AMS Institute

Vanuit een traditioneel Nederlands perspectief is een Amsterdam opgeschaald naar 5 miljoen inwoners niet aantrekkelijk. Maar wie woont in dit toekomstige Amsterdam? Voorspeld wordt dat het grootste deel van de geschatte bevolkingsgroei het gevolg is van intra-Europese migratie. Dit leidt tot de vraag of de traditionele Nederlandse levensidealen zullen worden gedeeld door de nieuwe inwoners van de stad. Daarom zijn sommige ideeën die het project naar voren brengt, hoewel vreemd en onaanvaardbaar voor een deel van de huidige bevolking, misschien niet zo vreemd voor de toekomstige inwoners van de stad en is misschien realistischer dan het in eerste instantie lijkt.

Enkele gerelateerde artikelen