Hoe kunnen we de energieopgave als een kans benutten om het ecosysteem van de Noordzee sterk te verbeteren, is de vraag die ten grondslag ligt aan het prijswinnende afstudeerstudeerproject van Ziega van den Berk (Academie van Bouwkunst Amsterdam).
Het harde substraat van deze ontworpen windmolenvoet biedt nieuwe woonplekken voor het zeeleven.
Kan je je onderwerpkeuze kort toelichten?
De energietransitie is hard op weg en de Noordzee speelt hierin een belangrijke rol want windparken op zee zijn nodig om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen. Offshore-windparken kunnen het landschap en het ecosysteem van de Noordzee verbeteren en verrijken mist het op een slimme manier ontworpen wordt. Hoe ziet een offshore-windpark eruit waarbij iedere ontwerpkeuze beïnvloed is door de belangen van het zeeleven?
Met het grootste gemak wordt de Noordzee ingekleurd met vlakken en lijnen voor vele vormen van gebruik en exploitatie. We kunnen de zee niet zien als een blanco ‘vel’, het is een landschap met vele inwoners en het is belangrijk dat we dit zeelandschap met al zijn inwoners beter leren kennen. Het is noodzaak dat we betrokken raken, een betrokkenheid vanuit het vakgebied landschapsarchitectuur. Dat landschapsarchitectuur ontwerpend onderzoek inbrengt en samen met alle andere disciplines de krachten bundelt voor een gezonde zee.
Oude en nieuwe schatten van het eeuwenoude Doggersland. Op ontdekkingsreis in dit nieuwe landschap.
Wat of wie zijn je inspiratiebronnen en kan je dit (kort) toelichten?
Ik ben ontzettend blij te zien dat de aandacht voor de zee, samen met de aandacht voor het niet-menselijk leven, groeit. De zoektocht naar hoe een stem te geven aan al die belangen en hoe op vele verschillende manieren deze vertegenwoordigd en gehoord kunnen worden. Bruno Latour is hierin een grote inspiratie en daarmee ook de Ambassade van de Noordzee die dit gedachtegoed tot werkelijkheid probeert te brengen. Natuurlijk waren de dieren de grootste inspiratiebron voor mijn ontwerp van een windpark op zee.
Benoem en beschrijf (kort) het sleutelmoment in je afstudeerproject.
Het moment dat ik besefte dat de rijkdom aan sedimenten van het oude glaciale landschap in de ondergrond van de zeebodem een rol zou kunnen spelen in het verrijken en diversifiëren van het onderwaterlandschap. Hierdoor kwam ik op een nieuwe methode voor het maakproces van windmolens. Deze methode verrijkt tegelijkertijd het onderwaterlandschap.
Projecttekst
Hoe kunnen we de energieopgave als een kans benutten om het ecosysteem van de Noordzee sterk te verbeteren? Voor de Doggersbank, een ondiepte in de Noordzee, ontwierp ik een windpark waarbij ik de opgave benaderde vanuit het bestaande landschap en zeeleven. Van de schaal van het gehele Doggerslandschap tot de schaal van de windmolenvoet maakte ik ontwerpkeuzes die gericht zijn op het stimuleren van groei van een divers en rijk zeeleven.
Aanleiding en opgave
De Noordzee wordt al sinds het begin van de 20e eeuw geëxploiteerd door de visserij. Dit heeft onder meer geleid tot het bijna helemaal verdwijnen van het harde substraat, de voedingsbodem van het zeeleven. De bodem van de Noordzee is nu grotendeels vergelijkbaar met een kale woestijn. De Noordzee is ook zoeklocatie voor het plaatsen van windmolens die om de klimaatdoelstellingen te halen. In 2050 moeten er 15.000 windmolens gebouwd zijn in de Noordzee waarvan 8000 op de Doggersbank.
Het harde substraat van een windpark kan – mits slim ontworpen – een kans bieden om als rif te gaan fungeren waarop een rijk zeeleven mogelijk is. Dat vraagt om een nieuwe benadering voor ontwerp en ontwikkeling van windparken. We moeten de zee niet als blanco ‘vel’ zien, maar als een landschap en dit landschap met al zijn inwoners leren kennen.
Wie zijn de bewoners van de Doggersbank?
Met mijn onderzoek bracht ik het landschap en de bewoners van de Doggersbank in kaart. Wie zijn ze? Wat doen ze? Wat zijn hun wensen? Hoe ziet hun dag eruit? De een heeft hele specifieke levensbehoeftes en de ander voelt zich juist overal thuis. Maar voor alle bewoners geldt dat hard substraat nodig is als vaste grond onder de voeten van het zeeleven.
De ontwerpmethode van de Grotto en de Kegel biedt de mogelijkheid om een rijkdom aan windmolenvoeten te creëren. Geen enkele basis is hetzelfde doordat ook het landschap, de ondergrond mede invloed uitoefenen op het maakproces van de windmolenfundering.
Door me te verdiepen in het leven van de zeedieren, heb ik hun belangen kunnen benoemen. Vervolgens heb ik de belangen vertaald naar een reeks parameters die van invloed zijn op het ontwerp van een windpark; van het schaalniveau van een windmolenfundering tot aan die van een gigantisch windmolenpark over de gehele Doggersbank; Specifieke condities van het Doggerslandschap zoals bijvoorbeeld hoogte en licht beschikbaarheid vragen in het noorden om een andere ontwerpmethode van de windmolenvoet en landschap dan in het zuiden.
Een kraamkamer voor de Noordzee
Er is in de wetenschap tot nu toe vrij weinig bekend over de specifieke eisen en wensen van de verschillende diersoorten. Het uitgangspunt is daarom hoe diverser het habitat, hoe groter de biodiversiteit. Daarom vormt mijn voorgestelde cyclus van ontwerpen, aanleggen, onderzoeken en aanpassen van dit windmolenpark een kans om het landschap met haar zeeleven nog beter te leren kennen en de meerwaarde van deze ontwerpbenadering beter te onderbouwen.
Wanneer de windmolens zijn afgeschreven is er een begin van een onderwater-natuurgebied achtergelaten, een kraamkamer van formaat, die een bijdragen kan leveren aan het herstel van de gezondheid van de Noordzee.
Het Doggerswindpark, een nieuw landschap, een kraamkamer van formaat voor de Noordzee.
Naam
Ziega van den Berk
e-mail
Opleiding
Academie van Bouwkunst Amsterdam, landschapsarchitectuur
Start afstuderen
september 2018
Afgestudeerd
september 2020
Wat doe je nu?
Ik werk op dit moment als landschapsarchitect bij MUST. Daarnaast neem ik deel aan een onderzoeksproject samen met de Ambassade van de Noordzee.
Wat hoop/wil je als ontwerper in de nabije en/of in de verre toekomst bereiken?
Ik hoop als ontwerper me steeds beter te kunnen inleven in het niet-menselijk leven om vanuit mijn ontwerppraktijk de leefomgeving zowel voor mens als (zee)dier beetje bij beetje leefbaarder te krijgen.
