Nieuws

Terminus – Archiprix 2021

Mick Dubois (Academie van Bouwkunst Maastricht) schets met zijn afstudeerproject een strategische toekomstvisie voor de ring van Charleroi wanneer de stad in 2070 autovrij zal zijn.

Terminus - Mick Dubois doorsnede

Het beeld geeft een inzicht in alle werelden die samenkomen, op ruimtelijk en programmatisch vlak. Het OV-knooppunt vormt het hart van het plan, waarbij onder- en bovengrondse functies een sequentie vormen van sferen, waarbij de grenzen tussen architectuur, infrastructuur, binnen, buiten, privaat en publiek met elkaar versmelten.

Kan je je onderwerpkeuze kort toelichten?
De aanleiding voor het afstudeerproject is een fascinatie voor de de ongepolijste kanten van de gebouwde omgeving. In België bestaan de zogenaamde Grands Travaux Inutiles (GTI), een term die gepopulariseerd is door journalist en politicus Jean-Clause Defossé in de jaren ’80. Deze Grote Nutteloze Werken zijn de resultanten van de toenmalige Belgische wafelijzerpolitiek, een budgetteringsmethode die tot 1988 werd toegepast voor grote projecten met publiek doel in de twee landsdelen Vlaanderen en Wallonië. Het geld voor openbare werken werd evenredig verdeeld, met de voorwaarde dat als in Wallonië budget werd vrijgemaakt voor bijvoorbeeld de aanleg van een brug, Vlaanderen verplicht werd om dit geld ook te besteden aan de aanleg van een brug, ongeacht de noodzaak hiervan. Dit systeem leidde tot een staatsschuld van 100% van het Bruto Nationaal Product. Samen met het streven van ingenieurs om ’te bouwen voor de toekomst’, leidde dit tot een grote voorraad onafgewerkte of niet in gebruik genomen infrastructurele projecten.

Dit fenomeen was voor mij aanleiding om op zoek te gaan naar voorbeelden van deze projecten. Deze zoektocht heeft niet lang geduurd, al snel kwam ik terecht bij Charleroi Adventure City Safari, een bedrijf dat rondleidingen organiseert buiten de officiële paden om. Een uitgelezen kans voor een eerste fysieke kennismaking met Charleroi en haar (infrastructurele) relicten, haar beperkingen en haar potentie.

Terminus - Mick Dubois rendering

Uitgaande van het feit dat een gebouw slechts een tijdelijk gegeven is binnen de structuur van de stad, volgt een blik in de toekomst. Verval is een thema dat altijd aanwezig is binnen de architectuur. Het gebouw is opgezet met een structuur die een monumentale esthetiek heeft en zich tevens leent om te vervallen tot een moderne ruïne.

Wat of wie zijn je inspiratiebronnen en kan je dit (kort) toelichten?
Het alledaagse. Inspiratie staat zelden op zichzelf. Het lezen van een boek, het kijken van een film, fietsen door het altijd bruisende Parijs, honderden kilometers, zonder enig telefonisch bereik, verwijderd zijn van de bewoonde wereld in de eindeloosheid van de Australische outback. De verbanden en noties die spontaan kunnen ontstaan tussen al deze ervaringen, van klein tot groot, dragen bij aan een gezonde dosis dagelijks inspiratie.
Een kanttekening bij het nog steeds onwerkelijke Covid-19 tijdperk is dat deze ervaringen en verbanden tijdelijk van elkaar losgeknipt zijn en de wereld een stuk kleiner maakt en een directe invloed heeft op de tastbaarheid der dingen.

Benoem en beschrijf (kort) het sleutelmoment in je afstudeerproject.
Het besef dat het strategische karakter van de tijdelijke en kleinschalige ingrepen die volgden op een immense verzameling van data en kaarten, en een dissectie van de lagen van de stad, slechts bijdroegen tot een toolbox voor het ontwikkelen van een visie voor een gebouw. De strategieën en ingrepen waren met andere woorden niet het eindproduct van het afstuderen, maar brachten diepgang in de uitwerking van een concreet ontwerpvoorstel voor een gebouw in de context van de stad.

Terminus verdichtingsmodel

De diverse strategieën uit de conceptfase zijn model voor de verdere ontwikkelingen. Door middel van acupunctuur, tijdelijke ingrepen veranderd de perceptie van de plek. Ze brengen beetje bij beetje een verandering te weeg, waarin de functieverandering van de ring mogelijk wordt. De auto is uit de stad verdwenen, wat het stedelijk patrimonium weer bewoonbaar maakt. De vrijgekomen monofunctionele plekken in de stad die slechts gebruikt werden om te parkeren komen vrij om te verdichten, wat de trek naar de stad vanuit de buitenwijken kan faciliteren. De inplanting komt voort uit de restruimte die ontstaat door het vrijspelen van de braakliggende parkeerterreinen. Een verdichtingsmodel vult deze lege plek in de stad en vormt het kader voor het plan ‘Terminus’.

Projecttekst
Het project komt voort uit een fascinatie voor de Belgische stad Charleroi. Een stad vol contrasten, confrontatie en verval, waarin utopie en alledaagse weerbarstigheid naast elkaar liggen. Eén element vormt de rode draad in al deze contrasten: Ring R9, de stadssnelweg die letterlijk door het stedelijk weefsel van de stad snijdt en van Charleroi een binnen en een buiten maakt.

De congestie op deze weg resulteerde in de bouw van nieuwe soortgelijke wegen, die de verkeersdruk moesten doen afnemen. Deze ‘Feedback loop from Hell’ heeft als resultaat een eindeloze uitbreiding van wegen, verbredingen en faciliterende functies zoals parkeerterreinen en parkeergarages, in en rondom het centrum. Dit mechanisme leidt niet tot oplossingen, maar heeft enkel een magnetische werking op meer verkeer, tot het keerpunt wordt bereikt waarop de bedrijven en industrieën die oorspronkelijk vorm gaven aan de congestie, deze nu ontvluchten en zich vestigen buiten de stad. Wat overblijft is een wildernis aan infrastructuur.

Terminus, plattegrond niveau 2

[Grondplan +02] Het bovengrondse kenmerkt zich door een ingrijpende functieverandering van stadsring R9 na het verdwijnen van de auto uit de stad. De verticale stapeling van functies wordt verbonden door passages, bruggen en gebouwontsluitingen waarbij een versmelting plaatsvindt van privaat, collectief en publiek domein.

Door middel van cartografisch onderzoek ontstaat, laag na laag de dissectie van het recalcitrante weefsel op het vlak van werking, historie, infrastructuren en bewegingen. Een blik in de toekomst, Charleroi 2070, een stad zonder autoverkeer. Door middel van referenties, theoretische kaders en strategieën wordt een antwoord geformuleerd op de probleemstelling. Met een aantal impulsen wordt de mogelijkheid gecreëerd om een nieuwe toekomst voor Charleroi te maken en een mogelijkheid voor de ‘Carolo’ om zijn stad voor zich te herwinnen. Er wordt een utopische toekomst voorgesteld, waarin de initiële functie van de ring is verdwenen en een beslissende schakel vormt tussen nieuwe ontwikkelingen van de stad. Het stedelijk patrimonium wordt weer bewoonbaar.

De benadering van ‘instappers’ voor een OV-halte, die a posteriori wordt bedacht, wordt omgedraaid. Juist deze benadering, waarbij de eerste investering letterlijk onder de grond wordt gedaan, creëert bovengronds potentie.
Een verdichtingsmodel vormt de basis voor het ontwerp van een bouwblok dat een infrastructureel knooppunt vormt tussen metro, ring, stad en Charleroi Airport. Het plan herbergt een aantal functies waaronder: een universiteit, een stadsarchief, een residentieel programma en ondergrondse concertruimte. Het OV-knooppunt vormt het ankerpunt voor het auditorium, een concertzaal en een verbinding met het bovengrondse.

Afstudeerplan
Onderzoek dl. 1
Onderzoek dl. 2
Concept
Ontwerp

Terminus rendering

Naam
Mick Dubois
e-mail

Opleiding
Academie van Bouwkunst Maastricht
Start afstuderen
2018
Afgestudeerd
2020

Wat doe je nu?
Ik ben architect bij Jo Coenen Architects and Urbanists, waar ik aan diverse binnenstedelijke residentiële en culturele projecten werk, zowel lokaal als regionaal.

Wat hoop/wil je als ontwerper in de nabije en/of in de verre toekomst bereiken?
Als jonge en nieuwe generatie architect kijk ik niet alleen graag vooruit, maar sta ik juist stil bij inspanningen uit het verleden. De dissectie van de stad, gebouw en het gebruik lijden tot een notie van de context. Deze overstijgt het gebouw als solistisch gebaar binnen de stad. Belangrijke thema’s als duurzaamheid en mobiliteit zijn eigen aan déze tijd en gaan steeds meer een rol spelen bij de ontwikkeling van gebouw en stad.
Mobiliteit is een rode draad geweest in mijn afstuderen, waarbij ik verder durfde te kijken dan de nabije toekomst, waarbij een scenario werd geschetst voor de komende 100 jaar en de auto plaats heeft gemaakt voor andere vormen van mobiliteit.
Naast de pragmatiek van de hedendaagse bouwopgaven hoop ik bij te kunnen blijven dragen aan het discours over bouwcultuur waarbij de eerder genoemde thematiek de komende decennia actueel zal blijven.

Enkele gerelateerde artikelen