Zowel voor de uitgaande als de thuisblijvende filmkijker heeft Wies Sanders zes films geselecteerd die de kerstgedachten in film verbeelden. Fijne feestdagen, blijf gezond en ga zeker kijken!
Still uit Gagarine
Gagarine (Fanny Liatard en Jérémy Trouilh, Frankrijk, 2021)
De (echt!) niet te missen film dit jaar is de Franse film Gagarine. Vorig jaar was Les Misérables de verrassend frisse banlieu-film, maar dit jaar overtreft Gagarine alle voorgangers in dit genre. Wat een magische en poëtisch film, wat een prachtig en liefdevol verhaal over de banlieu en haar solidaire inwoners, wat een fantasievolle verlossing van de immer als uitzichtloos afgebeelde wijk. “Wat ons boeit, is de dynamiek tussen een gebouw, de wijk en de mensen die er leven”, aldus de makers, en dat straalt de film vrij letterlijk uit.
Gagarine speelt zich af in Cité Gagarine in Ivry-sur-Seine, gebouwd in 1963 en destijds feestelijk geopend in aanwezigheid van de kosmonaut Youri Gagarine zelf. Maar in de loop van de jaren zeventig en tachtig werd de neergang ingezet en tekenden drugs en geweld ook het lot van deze banlieu. Toen het complex in 2019 zou worden afgebroken besloten de filmmakers er hun film te situeren. De filmers staan zo in een langere traditie van het filmen op slooplocaties, dat vooral in de jaren zeventig populair was onder activistische filmers. Het levert niet alleen dramatische beelden en onderwerpen op, de film zelf heeft ook onmiddellijk een archeologische waarde. Zo toont het bizarre Touche pas à la femme blanche (Marco Ferreri, Frankrijk 1974) ons de sloop van Les Halles in Parijs en de magnifieke horrorfilm Homebodies (Larry Yust, VS 1974) toont de laatste dagen van een prachtige historische wijk in Cincinnati, VS. Ieder te slopen project zou toch eigenlijk een speelfilm waard zijn.
In Gagarine volgen we de 16-jarige jongen Yuri, die gefascineerd is door techniek en ruimte, en verlaten door zijn moeder alleen in een appartement woont. Met zijn vrienden en medebewoners houdt hij de woonomgeving in leven; er zijn yogaklassen op het dak, hij repareert lampen en liften waarvoor eerder geld werd ingezameld. Het is allemaal tevergeefs, het achterstallig onderhoud leidt tot geen andere conclusie dan sloop. Yuri ontsnapt in een magische ruimtecapsule, ingenieus gebouwd binnen zijn appartement.
De film is zowel een coming-of-age film als een verhaal over de veerkracht en solidariteit van een gemeenschap. De cinematografie en soundscape zijn adembenemend mooi, dus kijk op zo groot mogelijk beeld en dito geluid en heb een fijne kerst.
De film is hier online te huur bij Picl of bij MyLumière
Still uit White Cube
White Cube (Renzo Martens, Nederland 2020)
Dit jaar zat er niet veel interessants bij IDFA voor architecten en ontwerpers, dus moest de Archined-lezer de IDFA-tips node missen. Deze documentaire White Cube uit 2020 tipte de redactie vorig jaar en is inmiddels online te zien op 2Doc.
Het project White Cube is al beschreven in een artikel van Paoletta Holst en is te zien als een vervolg op het empowerment kunstproject van Renzo Martens ‘Enjoy Poverty’. (online te zien vanaf €3,-).
Martens overtuigt in Enjoy Poverty arme Congolezen dat ze beter foto’s kunnen nemen van hun eigen armoede dan van hun bruiloften. Immers, de auteursrechten van hun foto’s over armoede brengen een veelvoud op van welk exportproduct dan ook.
Martens maakte vervolgens een een nieuwe reis naar Congo met een ander project in zijn hoofd. Unilever exploiteert een palmolie plantage met de bijbehorende plukkers en subsidieert met de winst o.a. de Tate Modern Art Gallery. Om toch nog iets van die palmolie winst terug te laten vloeien naar de uitgebuite arbeiders probeert Martens de arbeiders te overtuigen om kunstenaar te worden en hun kunst direct te verkopen aan Tate Modern.
De documentaire toont jaren van het ontwikkelproces en alleen al de vastberadenheid van Martens is de moeite van het kijken waard. Aanvankelijk wandelt hij als een culturele witte missionaris door de Congolese modder, maar naar verloop van tijd slaat zijn project wortel. De gebeeldhouwde kunstwerken van de arbeiders zijn prachtig, worden in 3D gescand, in het museum geprint in chocolade en voor veel geld verkocht aan verzamelaars. Vervolgens bouwt OMA White Cube, een expositieruimte op een voormalig Unileverterrein, waar de lokale kunst wordt tentoongesteld. ‘Ik heb mijn hele leven geprofiteerd van ongelijkheid en armoede’ zegt Martens en dit is zijn compensatieproces, dat tot nadenken stemt. Een prachtig statement, een mooi gebouw, mooie kunst en een mooie documentaire. Maar zoals bij iedere waterput: over vijf jaar effe checken of hij nog steeds werkt.
De documentaire is hier gratis te zien op NPO 2Doc.
Still uit Herself
Herself (Phyllida Lloyd, Ierland 2021)
Na alle mogelijke documentaires en series over betaalbare zelfbouw en tiny houses, kon een speelfilm natuurlijk niet lang op zich laten wachten. Het is hot en hip en het drama is nooit ver weg. Helaas focust de film Herself minder op het drama van zelfbouw dan op de persoonlijke trauma’s van ‘herself’.
De Ierse moeder Sandra vlucht met twee dochters van haar gewelddadige man en zoekt moeizaam een nieuw begin en een nieuw huis. De film start als een sociaal-realistisch drama in de stijl van Ken Loach (I Daniel Blake, Sorry we missed you). Er zijn schrijnende taferelen met een rotvent, rotbaan en rotbaas, te weinig betaalbare woningen, bureaucratische formulieren van afgestompte ambtenaren. Per toeval ziet Sandra op internet hoe je zelf een huis kunt bouwen voor 25.000 pond. Ze scout vrije bouwkavels in de stad en zelfbouw zou voor zowel de sociale dienst als haar familie een oplossing zijn. Maar dat gaat natuurlijk niet zomaar.
Helaas wordt het verhaal vanaf hier almaar onwaarschijnlijker en onbevredigender. Zonder al te veel te verklappen wordt haar woning uiteindelijk gebouwd. Maar dat kon alleen met de hulp van gratis werkende vaklui, handige vrienden met een groot hart, een plotseling wèl aardige baas met geld èn een prachtig stuk land te geef, een meewerkende vergunningverlener en een onwetende UWV. Een onwaarschijnlijk verhaal dus, maar ja, het zijn precies wel die onwaarschijnlijkheden die overwonnen moeten worden bij zelfbouw, voordat de kekke instagram-plaatjes kunnen worden gemaakt.
Herself is momenteel in de bioscoop te zien.
Still uit De club van lelijke kinderen
De club van lelijke kinderen (Jonathan Elbers, Nederland 2019)
De club van lelijke kinderen is een verrassend fijne Nederlandse kinderfilm naar het boek van Koos Meinderts. We volgen Paul met de flaporen die de pech heeft in een dystopische wereld te leven waar “hou het schoon” het motto is van een dictatoriale staat. Men salueert er met een gebaar alsof je roos van je linkerschouder afpoetst. Het lijkt ook een ideale architectuurstaat, want het is een indrukwekkend strak modernistische omgeving waar alle bewoners hun grijs-rode kleding bij matchen. De filmlocaties zijn dan ook zorgvuldig gekozen en nog zorgvuldiger in beeld gebracht. Hoofdrollen zijn er voor het Hilversumse Instituut van Beeld en Geluid, het Eindhovense Evoluon en de studentenflat aan de Cambridgelaan in Utrecht.
Paul voldoet met zijn oren niet aan het geldend schoonheidsideaal en wordt met andere lelijke kinderen onder het mom van een schoolreisje in het roestige Landschapspark Duisburg Nord opgesloten. De film heeft een heerlijk tempo en is opvallend mooi gefilmd. Het boek is al van 1987 maar de film van 2019 vertelt het universele thema van uitsluiting en zuivering voor kinderen en architecten op een magistrale manier.
De club van lelijke kinderen is te zien op Netflix (abonnement vereist)
Still uit Max Risselada – Life, work and 12 buildings
Max Risselada – Life, Work and 12 Buildings (Jorn Konijn, Nederland 2021)
En tot slot biedt Archined voor de feestdagen gratis en exclusief deze fijne documentaire over Max Risselada (2021, Jorn Konijn) aan. Vele lezers zijn naar alle waarschijnlijkheid architecturaal opgevoed door Risselada: ze hebben onderwijs van hem genoten, of anders toch wel een van de vele boeken gelezen die hij schreef zoals RAUMPLAN versus PLAN LIBRE- Adolf Loos / Le Corbusier, dan wel een door hem gecureerde tentoonstelling bezocht.
In deze documentaire becommentarieert Risselada op geheel eigen wijze gebouwen die zijn denken beïnvloed hebben en vertelt en passant zijn levensverhaal en hoe het was om te werken voor Bakema, Charles & Ray Eames, en Aldo van Eyck. Een trip on memory lane voor velen, maar voor iedereen een fijne rondleiding door twaalf iconische gebouwen waaronder de Millowners Building van Le Corbusier in Ahmedabad (India) en het huis dat Jean Prouvé voor zijn gezin ontwierp in Nancy (Frankrijk). Wedden dat Risselada er iets over weet te vertellen dat je nog niet wist? Veel kijkplezier dus!
Max Risselada – Life, Work and 12 Buildings is vanaf 26 december tot en met 5 januari te zien via deze link (Vimeo), een wachtwoord is dan niet nodig. English subtitles.
