Marinda Verschoor (Rotterdamse Academie van Bouwkunst) deed een ruimtelijk theoretisch historisch onderzoek naar de Boompjes in Rotterdam. Het onderzoek stimuleert het denken over de stad en is als methode algemeen inzetbaar voor de ruimtelijke ontwikkeling van bestaande locaties.
Het project leest als een fictieve reis door de geschiedenis van de locatie.
Kan je je onderwerpkeuze kort toelichten?
Ik heb mijn afstudeeropgave in eerste instantie benaderd vanuit een fascinatie in plaats van uit een probleemstelling. Dit ontwikkelde zich in een ontwerpend onderzoek naar de historische gelaagdheid en verborgen potentie van Rotterdam. Het was een bewuste keuze om breed te beginnen en niet te vertrekken vanuit een specifieke locatie of een programma. Ik zag mijn afstuderen dan ook als de uitgelezen kans om te fantaseren over de bebouwde omgeving en te denken in extreme scenario’s. In een tijdperk van meedogenloos snelle verandering vond ik het belangrijk om te reflecteren op hoe Rotterdam is geweest of had kunnen zijn.
Leidraad is de methodiek van Piranesi’s Campo Marzio. De analyse van fragmenten uit Campo Marzio richt zich enerzijds op compositie (assen, paren en tussenruimte), anderzijds op de gelaagdheid (de bestaande stad, de verloren elementen en een laag van verbeelding).
Wat of wie zijn je inspiratiebronnen en kan je dit (kort) toelichten?
Allereerst natuurlijk Piranesi’s Campo Marzio. Op het moment dat ik begon aan mijn afstuderen was de tentoonstelling ‘de duizelingwekkende verbeelding van Piranesi’ te zien in de kunsthal. Dit herinnerde me aan de tekening Campo Marzio waar ik tijdens mijn studie bijzonder door was geïntrigeerd. Het idee om op een radicale manier een stuk stad te herschrijven, opgebouwd uit verschillende fragmenten uit de verloren geschiedenis van een stad, fascineerde mij enorm. Campo Marzio bevat een veelheid aan lagen en elementen die feit en fictie, verleden en toekomst, het mogelijke en het onmogelijke met elkaar verbinden. Zijn methodiek werd voor mij een manier om Rotterdam te herlezen en te kijken waar we als stad vandaan komen en waar we mogelijk naartoe zouden kunnen gaan. De diversiteit die Rotterdam kenmerkt maakte dit onderzoek des te rijker en interessanter.
Nadat ik besloot de locatie te concentreren op de Boompjes ontdekte ik naast de historische verloren plekken ook de verloren plannen van de locatie, in dit geval van OMA. Niet alleen deze verloren plannen maar ook de manier van representatie van het werk van Rem Koolhaas, Madelon Vriesendorp, Zoe Zenghelis en Elia Zenghelis uit de jaren 70 en 80 werden voor mij een belangrijke inspiratiebron (Egg of Columbus Circle project, Hotel Sphinx Project, Welfare Palace Hotel Project en de Boompjes). In deze fase ontstond het idee om – in plaats van de traditionele opzet van maquettes, perspectieven en collages – te eindigen met twee grote axonometrieën die mijn project zo volledig mogelijk zouden verbeelden. Ik heb hiervoor gekozen om zo het denkbeeldige karakter van het project te versterken en tegelijkertijd de nodige ruimte te laten voor interpretatie aan de kijker. Tegelijkertijd symboliseert dit ook weer een belangrijke laag in de tijd.Andere inspiratiebronnen waren de tekeningen van James Stirling, de archetypische taal van Aldo Rossi, de sublieme ontwerpen van Ledoux en Boullée en de stedelijke interventies van Jože Plečnik.
De locatie concentreert zich op het beginstuk van de Boompjes. Collages tonen de verweving van de verloren tijdlagen met de bestaande stad.
Benoem en beschrijf (kort) het sleutelmoment in je afstudeerproject.
Een belangrijke vraag die zich tijdens het proces aandiende was hoe ik inspiratie zou kunnen putten uit Campo Marzio binnen de context van Rotterdam? Hoewel de plaatsen Rome en Rotterdam weinig met elkaar gemeen hebben, blijken de twee toch een overeenkomst te hebben. Campo Marzio gaat over een alternatieve geschiedenis van het oude Rome, het Rome voor de val van het Romeinse rijk. Net als Rome heeft Rotterdam een geschiedenis van verlies. Een belangrijke uitkomst van dit proces was dat het de methodiek van Piranesi was die de leidraad zou gaan vormen tijdens deze afstudeeropgave. Een methodiek die gaat over een alternatieve stad, over de geschiedenis, de publieke ruimte en het vervagen van grenzen. Vervolgens heb ik de methodiek gearrangeerd, eigen gemaakt en toegepast op Rotterdam. In die zin heeft dit project mij een strategie gegeven om op meerdere locaties te onderzoeken en ontwerpen vanuit een methodiek, de uitkomst is enkel afhankelijk van de context
Projecttekst
In het tijdperk van immer versnellende bouwactiviteit, is behoefte aan reflectie op wat geweest is of had kunnen zijn. Denkbeelden van Rotterdam is een verbeeldende alternatieve vertelling over de Rotterdamse Boompjes. Het project onderzoekt de potentie van deze locatie vanuit haar huidige en historische context. Een herwaardering van de geschiedenis en nooit gerealiseerde toekomstplannen worden ingezet om een mogelijk Rotterdam te verbeelden waarin contextuele feiten zich verweven met herinneringen. Historische artefacten, zowel gebouwd als nooit gebouwd, worden onderzocht op hun betekenis en geprojecteerd op een denkbeeldig Rotterdam.
Leidraad is de methodiek van Piranesi’s Campo Marzio. In 1762 publiceerde Piranesi zijn sublieme reconstructie van het oude Rome als een veld vol fragmenten van bestaande, verzonnen en verloren gebouwen. De bouwwerken zijn met elkaar verweven via de tussenruimte. Zo ontstaat een droomwereld die ruimte biedt om rond te dwalen en te ontsnappen aan de werkelijkheid.
Verschillende tijdlagen worden getoond als zijnde één tijdlaag: de bestaande stad (blauw), de verloren plekken (groen) en de verloren plannen (geel). Samen vormen zij een nieuwe context voor de interventies: de laag van verbeelding (roze).
Geïnspireerd op Piranesi, comprimeert Denkbeelden van Rotterdam verschillende tijdlagen tot één tijdlaag. Plekken die verloren gingen en plannen uit de geschiedenis vertellen samen het verhaal van een alternatief stedelijk landschap. We zien geen letterlijke kopieën, maar herinterpretaties die herinneren aan hun oorspronkelijke betekenis. Op verschillende schaalniveaus ontstaan zo plekken die allerlei vormen van publiek gebruik faciliteren. Een nieuwe laag van verbeelding verbindt de elementen uit de verschillende tijdlagen. Zo ontstaan toegankelijke ruimtes in de stad, waar de grenzen vervagen tussen publiek en privé, binnen en buiten, feit en herinnering. Een denkbeeld waarmee het verhaal van de Boompjes opnieuw kan beginnen.
Door verborgen plekken te openbaren en verloren tijdlagen te onthullen, ontstaat een context die rijker en gelaagder is dan op het eerste gezicht lijkt. Kunnen we ons een voorstelling maken van een alternatief Rotterdam, opgebouwd uit nieuwe en historische artefacten, een stad die nooit was, maar altijd had kunnen zijn?
Denkbeelden van Rotterdam roept op tot een bewustere omgang met de ruimtelijke kwaliteiten van een locatie, met aandacht voor zowel de bestaande als de verloren context. Historische parallellen prikkelen de verbeelding en bieden gelaagde aanknopingspunten voor een mogelijke toekomst.
Op verschillende schaalniveaus ontstaan er open plekken en ruimtes, waar allerlei vormen van publiek gebruik worden gefaciliteerd.
Naam
Marinda Verschoor
e-mail
Opleiding
Rotterdamse Academie van Bouwkunst
Start afstuderen
September 2019
Afgestudeerd
Februari 2021
Wat doe je nu?
Ik werk bij Shift in Rotterdam. Hier werk ik in een team van circa 10 mensen aan diverse interessante projecten op verschillende schaalniveaus.
Wat hoop/wil je als ontwerper in de nabije en/of in de verre toekomst bereiken?
De vrijheid om meer van dit soort ontwerpend onderzoek te doen. De bebouwde omgeving zou in mijn ogen veel rijker en gelaagder kunnen zijn als we ons meer bewust zijn van de ruimtelijke kwaliteiten die een stad in potentie al in zich heeft. Zoals in dit project ook is terug te zien hoeft architectuur voor mij niet altijd een gebouw te zijn met een vast programma, gevels en een dak. Afhankelijk van de context kan een kleine ingreep al veel betekenen voor de ontwikkeling van een locatie. Het kan een herinnering oproepen of nieuwe verbindingen leggen, als ankerpunten in een snel veranderende toekomst.
