Een eindeloos boeiend onderwerp: het (gebrek aan) ruimtelijke ordening in Vlaanderen. Deze week twee reportages die dat intens voelbaar maken. Om die ellende vervolgens te compenseren eindigen we met twee hoopvolle must-see short docs en een vooruitblik.
Still uit de reportage van Pano (Promotor in Oostende)
Reportage: Pano – Bouwpromotor Baas? (2022 VRT, 41 min.)
“Is dat verkeerd?” lijkt een legitieme tegenvraag op de constatering van de interviewer dat er gebouwd wordt voor rijke beleggers van buiten de stad. Maar als dit uit de mond komt van de schepen (Ned: wethouder) van Oostende, is dat frappant. En zeker als blijkt dat soms bestuurders zelf ook nog eens de promotor (Ned: projectontwikkelaar) zijn van omstreden stadsontwikkeling. Welkom in de ‘immocratie‘ België.
Deze smeuïge Pano reportage is slechts het topje van de ijsberg van de omstreden relaties tussen vastgoed en politiek. Het bulkt van de heerlijke quotes die precies de pijnpunten in de Vlaamse planning weergeven.
Zo zegt de ‘schepen-promotor’ van Merchtem: “Ik heb niet buiten de lijntjes gekleurd”, want het is bij wet niet verboden vastgoed te ontwikkelen in de gemeente waar je in het bestuur zit. Het staan voor integriteit en het vermijden van de schijn van belangenverstrengeling is duidelijk geen actiepunt.
Vlaanderen probeert met de bouwshift de resterende schaarse open ruimte open te houden, maar in het verleden zijn er veel te veel bouwkavels vergund. Tom Coppens van de UA noemt het een shitdossier, want het afkopen van de planschade van die reeds vergunde bouwkavels gaat miljarden kosten. Dat gaat dus niet zomaar gebeuren. Ondertussen gebruiken promotoren diezelfde bouwshift als excuus om zo veel en zo dicht mogelijk op hun reeds vergunde kavels te bouwen, hetgeen leidt tot een eenzijdig aanbod van dure appartementen.
“Waarom mag ik niet hoger bouwen? We gaan allemaal naar New York om hoge gebouwen te bewonderen, waarom dan niet in Oostende?”, vraagt schepen Claeys van Oostende zich bozig af. Een antwoord van de Pano-interviewer blijft helaas uit. Maar het is duidelijk: als het gaat om zicht, monumenten, natuur & milieu, verdringing of capaciteit van wegen en voorzieningen als scholen; men heeft geen kader en geen visie op de stedelijke gevolgen van verdichting. Een primaire taak van een schepen van ruimtelijke ordening, zou je hopen, maar dat is dus niet zo.
Vooruit, nog één quote dan. Fort Napoleon is beschermd erfgoed waar volgens Koninklijk Besluit binnen een perimeter niet gebouwd mag worden. De schepen: “het zegt niet per definitie dat je er niet mag bouwen, dat moet nog uitgeklaard worden.”
Bekijk de reportage hier. *
Still uit de reportage van Zembla: Onderzoek naar PFAS in moedermelk in de omgeving van Dordrecht.
Reportage: Zembla – Het PFAS-schandaal (2022 BNNVARA, 40 min.)
Maar we zijn nog niet klaar met Vlaanderen. De Nederlandse evenknie van Pano is Zembla, de immer bijtende luis in de pels. Vorig jaar werd Zwijndrecht bij Antwerpen opgeschrikt door de gigantische hoeveelheden onafbreekbaar PFAS-gif in de lichamen van hun burgers. Industrie-grootheid 3M blijkt het gif al jaren te dumpen met als gevolg dat het in grondwater, plant en dier terechtkomt om nooit meer te verdwijnen. Er wordt politiek daadkrachtig op gereageerd, maar nu toont Zembla een nog veel groter probleem. Het Antwerpse bedrijf dat onder andere PFAS van het Dordtse chemieconcern Chemours moet afbreken blijkt een aanzienlijk deel gewoon te lozen in de Schelde en in de lucht. Dat vervolgens weer terug naar Nederland stroomt en waait. De CEO van dit bedrijf zorgt ook weer voor een mooie quote: “We hebben een vergunning”.
Kijk hier naar de reportage van Zembla, als je durft.
Still uit Deze architect verandert afval in bouwmateriaal
Short doc: Césare Peeren – Deze architect verandert afval in bouwmateriaal (2022 VPRO Tegenlicht, 14 min.)
Belangrijk om niet te depressief te worden van de voorgaande twee kijktips, er blijft altijd hoop. In de eerste plaats de aardige, korte documentaire over Césare Peeren van Superuse Studios. Césare stelt inmiddels zijn hele carrière en leven als voorbeeld hoe je zo min mogelijk milieu-impact hebt en hoe je afval zinvol en esthetisch hergebruikt. SuperUse is al jaren goed bezig, wat mij betreft verdienen ze een volwaardige aflevering van Tegenlicht.
Bekijk de short doc hier.
Still uit Het einde van het grasperk
Short doc: Kurtis Hyde – het einde van het grasperk (2022, HUMAN, 13 min)
Dan hebben vervolgens de ontgrasser van Las Vegas: Kurtis Hyde. Kurtis is landschapsarchitect, maar geniet er dus van om graszoden te ontplaggen en daar weer een woestijnlandschap van te maken. Las Vegas heeft namelijk bij wet verboden om water te verspillen – aan bv. niet-functionele gazons – en zijn reconstructieprojecten leiden tot meer bomen en minder waterverbruik. Het beleid van de stad is succesvol: het gebruikt minder water dan 20 jaar geleden, terwijl er wel 3/4 miljoen meer inwoners zijn.
Bekijk de short doc hier.
Florian Boer in de documentaireserie Building Visions
Documentaireserie – Aflevering 3 Building Visions Rotterdam (2022 Arte/ Nicolas Geyrharlter)
Enkele weken geleden overleed de Rotterdamse stedenbouwkundige Florian Boer van De Urbanisten. Zijn aanstekelijk enthousiasme leidde onder meer tot de realisatie van het Waterplein, dat sindsdien wereldwijde aandacht trekt. Een passend eerbetoon aan Florian dus, deze aflevering van Building Visions. Weliswaar met Duitse of Franse voice-over, zet eventueel de slechthorenden-ondertiteling aan voor wat hulp.
Vanaf zondag 18 september hier online te zien.
