Nikki Witsenboer (ArtEZ Academie van Bouwkunst) neemt je mee op een vijfdaagse wandeltocht door de Zwitserse Alpen. Tijdens deze tocht kom je langs vijf ontwerpen die zich adaptief vormen naar hun omgeving. De vier ontworpen toevluchtsoorden zijn op zoek naar de universele taal tussen mens en landschap. De laatste dag vervolgt de route langs de Rijn, eindigend bij de stuwdam, waarop haar manifest als slotakkoord met de jaren steeds zichtbaarder zal worden.
Damm | Manifest. Het is de noodkreet van onze natuur. Laten we zorgen dat onze planeet niet verder opwarmt zodat deze boodschap nooit volledig zichtbaar wordt. De eerste regel verschijnt al boven het water. KOM IN ACTIE!
Kan je je onderwerpkeuze kort toelichten?
Ik begon met een persoonlijke fascinatie voor het berglandschap. Vanaf kinds af aan brachten we eigenlijk alle zomers door in de bergen. De prachtige uitzichten, de ruige paden, maar ook het gebrek aan menselijke ingrepen vond ik altijd enorm bevrijdend en rustgevend. Een rust die we in deze overspannen wereld volgens mij heel goed kunnen gebruiken. We zien dat stress en druk, in de breedste zin van het woord, steeds meer toenemen door de groeiende economie, welvaart en de levensstandaard die we normaal zijn gaan vinden. Daarnaast zie je dat onder deze druk de gezondheid van onze planeet vervalt tot de huidige klimaatcrisis. Maar waarom streven we dan altijd naar die groeiende economie als die de mens en de planeet zo in onbalans brengt? Ik ben me hardop gaan afvragen waar deze verstoorde balans tussen mens en natuur vandaan komt, maar ook hoe architectuur een rol kan spelen in het herstellen van deze balans. Vandaar dat het ontwerp een tocht door de bergen is geworden. Een zoektocht naar de bron die ik omschrijf als een pelgrimage. Een pelgrimage om deze onbalans aan te kaarten en een ander perspectief te bieden.
Pelgrimage route | Disentis is afgeleid van het Latijnse Desertina een verlaten gebied in de Zwitserse Alpen. Daar waar de mens nog niet dominant aanwezig is. Op de route zijn materialen gevonden die de basis zijn gaan vormen voor de ontwerpopgave.
Wat of wie zijn je inspiratiebronnen en kan je dit (kort) toelichten?
Ik heb zelf ervaren hoe helend het kan zijn om je te voet terug te trekken in de natuur. Daar ben ik me verder in gaan verdiepen. Het boek Wanderlust van Rebecca Solnit vond ik hierin heel inspirerend. Maar ook het landschap zelf. Ik blijf nieuwe dingen leren over de bergen, de gletsjers, de verschillende soorten gesteentes, de flora en wat je daar mee kan. Het menselijk bestaan werd hiermee ook ineens heel relatief. Bergen, gletsjers en bomen bestaan miljoenen, duizenden of honderden jaren in dit landschap. Wij leven er hooguit een mensenleven maar veel vaker zijn wij maar vluchtige passanten. Daar hoort geen architectuur bij die ooit als verlaten afval zal achterblijven in het landschap. Met dit idee werden oude bouwtechnieken en de vernacular architecture een grote bron van inspiratie.
Van materiaal tot toevluchtsoord | De fysieke handeling van het maken is geïntroduceerd in de ontwerpmethode. Door het maken van vele modellen wordt onderzocht hoe er met het gevonden materiaal architectuur gemaakt kan worden.
Benoem en beschrijf (kort) het sleutelmoment in je afstudeerproject.
Ik denk vooral dat naarmate ik meer kennis kreeg over de huidige klimaatcrisis, ik ook zelf goed in de spiegel moest gaan kijken. Ik was al op weg om mijn eigen levensstijl te verduurzamen maar vond niet dat ik een krachtig manifest kon neerzetten als ik daar zelf niet zo goed mogelijk naar probeerde te leven. “you have to practice what you preach”. Er ontstond daardoor ook een soort balans tussen mijn project en de keuzes die ik in mijn dagelijks leven maak. Ik werkte aan mijn project, maar mijn project ook aan mij. Wat met een hele persoonlijk fascinatie begon eindigde in het ontwikkelen van een ander perspectief op ons bestaan als mens en de rol die architectuur daarin kan vervullen. Dat was tegelijk een ander sleutelmoment. Ik realiseerde me dat ik niet moest denken vanuit de menselijke eisen (programma van eisen, PVE) voor mijn ontwerpen maar moest nadenken over de essentie van de plek (EVP). Hierdoor ontstond de ontwerpvrijheid om te gaan experimenteren met materialen los van de menselijke comforteisen of behoeftes. Niet ontwerpen in het landschap maar met het landschap waarin de mens te gast is en die symbiose met dat landschap probeert op te zoeken.
Felsen | Een rots om te verblijven. Er moet een symbiose ontstaan tussen mens en natuur. Niet bouwen in het landschap maar met het landschap. Felsen gaat op in zijn omgeving maar schaalt zich naar de menselijke maat wanneer de wandelaar dichterbij komt.
Projecttekst
De kapitalistische mens heeft een zelf gecentreerd wereldbeeld. Hij domineert de aarde en verstoort de natuurlijke balans genadeloos. Het onttrekken van meer grondstoffen en de eindeloze economische groei putten aarde en mens volledig uit. Het gevolg is de klimaatcrisis die zich scherp aftekent in het landschap. Pelgrimage grijpt terug naar de bron om de directe relatie met het landschap te herstellen. Een wandeltocht door onherbergzame natuur werpt de mens terug op zichzelf. De tocht eindigt met deze alarmerende oproep:
KOM IN ACTIE
GA OP REIS EN
VERTEL WAT DE NATUUR WAARD IS
NEEM DE UITDAGING
VOOR DE TOEKOMST
TE LEVEN
IN DE BALANS VAN DE NATUUR
DE KEUZE IS AAN DE MENSHEID
LAAT DEZE BOODSCHAP NOOIT BOVEN DRIJVEN
Pelgrimage bewandelt een 5-daagse trektocht door het Zwitserse hooggebergte. Op de route zijn toevluchtsoorden ontworpen die adaptief zijn aan hun context. Er is gezocht naar de universele taal tussen mens en landschap door middel van architectuur. De balans van het lopen in zijn ogenschijnlijke eenvoud en complexiteit wordt geïntroduceerd in de ontwerpmethode. Zo zijn de architectonische ingrepen ontworpen als een tijdelijke afdruk in het landschap. De vier toevluchtsoorden zijn voorbeelden hoe de adaptieve mens architectuur maakt met ter plekke gevonden materialen. Op deze manier wordt de symbiose tussen het menselijke welzijn en de essentie van de plek onderzocht. Een methode om te ontwerpen met het landschap in plaats van in het landschap. Tijdens de pelgrimage loopt de wandelaar langs de vier toevluchtsoorden. ‘Felsen’ waar je verblijft in een rots uit sedimenten en mineralen. ‘Nest’ als veilig schuilplaats tussen de stammen waarbij de theatrale okergele gloed van hars je ontwaakt. ‘Kamin’ om te verblijven in de afdruk van de traditionele hooistapel die als haard in het landschap achterblijft. En ‘Stein’ waar duizenden puzzelstukjes samen komen en de grenzen definiëren van perfectie en imperfectie. Ze vormen samen de ruimte om te reflecteren. De laatste dag van de pelgrimage daalt de route af naar een plek waar het landschap zijn identiteit is verloren. Hier eindigt een stuwmeer in een 117 meter hoge stuwdam. De tweestrijd waar de moderne wereld mee te maken heeft, wordt zichtbaar door de dominante positie die de mens hierin opeist. Voor het voortbestaan van de mens wekt de stuwdam ‘duurzame’ energie op. De keerzijde is dat door stuwdammen ecosystemen verdwijnen, mineralen en sedimenten achterblijven in het stuwmeer en dat de biodiversiteit tot duizenden kilometers verderop wordt aangetast. Het vijfde ontwerp manifesteert zich op de stuwdam om aandacht te vragen voor de bescherming van onze planeet. De eerste zin van het manifest is al aan het oppervlak verschenen.
Thesis Nederlands
Thesis Engels
Meer beeldmateriaal
Naam
Nikki Witsenboer
e-mail
Begin afstuderen
september 2019
Afgestudeerd
juni 2021
Wat doe je nu?
Ik werk op dit moment bij FIER architecten in Nijkerk, maar ik ben nog zoekende hoe ik mijn afstudeerwerk verder kan gaan brengen in de praktijk. Hoe kan ik dit onderzoek verder uitbreiden en ook het gedachtegoed verspreiden om meer vanuit de balans met de planeet te gaan nadenken. Hier hoop ik me de komende jaren verder in te kunnen gaan verdiepen.
Wat hoop/wil je als ontwerper in de nabije en/of in de verre toekomst bereiken?
Ik hoop dat ik mijn verhaal verder kan verspreiden om mensen te inspireren. Ik probeer een ander perspectief te bieden op de aanpak naar een leefbare planeet waarbij we zelf ook het gevoel hebben dat we een betekenisvoller leven kunnen gaan leiden. Een duurzame wereld bereiken we niet van vandaag op morgen, net als dat je een berg niet in één stap beklimt, het zijn juist al die kleine stappen die ons verder kunnen helpen. We kunnen elke dag een stapje in de goede richting doen. Soms voelt het alsof iedereen is gaan rennen, maar we vergeten zijn welke richting. De wereld om ons heen is enorm complex geworden, een stukje bezielde eenvoud zou wat mij betreft op zijn plek zijn. In de toekomst hoop ik dan ook projecten om mij heen te kunnen verzamelen waarin ik dat terug kan laten komen.
Ik hoop ook vooral verder te kunnen gaan met de pelgrimage/zoektocht die ik ben begonnen. Er valt nog veel meer te leren over hoe we in balans kunnen gaan leven met onze aarde. Ik wil graag meer leren over andere culturen en wat hun relatie is met de aarde. Op deze manier wil ik me blijven inzetten om ontwerpen te maken die kunnen bijdrage aan het creëren van een leefbare planeet.
