“Met de NOVI-conferentie 2023 geven we samen ‘Richting aan de ruimte van Nederland’. Want de opgaven voor ruimtelijke inrichting van Nederland vragen dat iedereen zijn rol en verantwoordelijkheid pakt”, aldus het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). In de dramaturgie ontbrak het aan gevoel van urgentie en verbeelding van wat er in de toekomst mogelijk is.
Tweet van Hugo de Jonge over de NOVI Conferentie
11 mei 2023. Op weg naar de Nationale Omgevingsvisie conferentie. In Barneveld. Ik nader te voet het enorme congrescentrum, de Midden Nederland Hallen. Er stoppen hier geen lijnbussen, de speciale pendelbus is onvindbaar en ik was te laat om een van de vijf OV-fietsen van het station Barneveld Centrum te pakken. De hallen liggen aan een rotonde die het verkeer van en naar de snelweg bedient. Als ik de weg ben overgestoken, blijkt er aan deze kant geen trottoir te zijn. Ik stap in het drassige gras, neem een paar zompige stappen en spring over een greppel naar het asfalt van de halfvolle parkeerplaats. “Dus zo houd je je voeten droog”, mijmer ik. De parkeerwachten kijken me verbaasd na wanneer ik het parkeerterrein schuin oversteek. Alleen al mijn entree geeft me het gevoel dat dit een conferentie is die niet voor mij is bedoeld.
Net als in een chique New Yorks flatgebouw ligt er een rode loper voor de deur aan weerszijden van het tapijt staan afzetpaaltjes met koorden. Schuchter stap ik met mijn modderige schoenen op het tapijt en loop naar de deur. Als ik opkijk, zie ik twee lange, mooie vrouwen, een witte en een zwarte in bodycon jurken en met op hun hoofd iets wat lijkt op fruitmanden. Verbijsterd door de absurditeit wend ik mijn ogen af. Afgezien van een toiletschoonmaker zal de vrouw aan de deur de enige zwarte persoon zijn die ik vandaag zie. Er is iets schokkends aan, diversiteitskwesties nog daargelaten, mensen van kleur hebben in Nederland vaak veel minder toegang tot biologisch voedsel en natuur. De kans dat zij zich houden aan een levensstijl die hoort bij 1,5 graad opwarming is aanzienlijk, om de eenvoudige reden dat ze zich niet altijd brandstof, nieuwe kleding of een (vlieg)vakantie kunnen veroorloven. Bovendien zijn zij, of (verre) familieleden afkomstig uit streken waar de klimaatverandering al merkbaar is. Samen richting aan de ruimte in Nederland geven?
Tweet van Fred Schoorl over de NOVI Conferentie
Ik haal diep adem en sluit aan in de rij voor koffie. Ja, in een papieren beker. “Beoordeel een boek niet op zijn kaft” hoor ik je zeggen en dat is wat ik mezelf probeer wijs te maken terwijl ik plaatsneem in de grote zaal, net voordat het blauwe zaallicht uitgaat.
“De NOVI-conferentie 2023 is de plek voor inspiratie, interactie en ontmoeting. In een dynamisch plenair programma en twee workshoprondes krijg je naast verdieping de kans om anderen beter te leren kennen”, zo beloofde de website van het BZK mij. Op het podium speelt een video over de vele uitdagingen waar we voor staan: er moeten 900.000 huizen worden gebouwd. De natuur moet behouden blijven. We moeten aan de slag. Even begin ik me, te midden van de duisternis, de muziek en de vele uitdagingen die ons te wachten staan, emotioneel te voelen.
Maar al snel verval ik terug in cynisme. Als een ongemakkelijke gast op een feestje sla ik alles gade. De eerste spreker is de jonge burgemeester van Madurodam. Hij organiseert klimaatbesprekingen. “Dat is leuk”, denk ik. Dan wordt een tekenaar voorgesteld. Jan Rothuizen heeft de opdracht gekregen om een zachte atlaskaart van Barneveld te tekenen die ons moet laten aarden. “Dat is ook leuk.” In mijn hoofd komt spontaan de melodie naar boven van Peggy Lee’s klassieke liedje ‘Is That All There Is?’.
Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Hugo de Jonge betreedt het podium. Hij begint zijn praatje met ons de crème de la crème van de ruimtelijke ordening te noemen.” Dus dat verklaart de loper”, denk ik. De minister sust me in leegte. Ik hoor hem dezelfde lijst met uitdagingen reproduceren die we net in de video hebben gezien, alleen nu vergezeld van de mythes die het Nederlandse duurzaamheidsdiscours lang hebben gedomineerd: samen hebben we de deltawerken gebouwd; de lange geschiedenis van het polderen; samen kunnen we de klimaatverandering aanpakken. Hij is duidelijk over de taak die hem wacht. Hij vraagt ons: “Stel dat we accepteren dat er een grens zit aan het naar onze hand zetten van water en bodems?” Hij benadrukt dat we niet alleen in de Randstad kunnen blijven bouwen. Het is een diepe waarheid, maar wat ik mis is een visie op een heel andere manier van leven. We moeten het ‘samen’ doen, en het wordt een nota ‘voor heel Nederland’. De boodschap wordt enthousiast ontvangen door het publiek dat wit is en vooral uit ruimtelijke professionals bestaat.
De workshops stimuleren met veel vernuft als het gaat om het inpassen van meer en meer behoeften in steeds kleinere ruimtes. Maar geeft men zich wel rekenschap van de radicale maatschappelijke veranderingen die nodig zijn om de mondiale klimaatdoelstellingen te halen? Na mijn workshop ga ik naar het restaurant. Ik haal de drie standaard conferentiebroodjes. Nee, ze waren niet allemaal veganistisch. Nee, er was niet veel informatie over de herkomst van de ingrediënten of door wie ze waren gemaakt. Geen poging om de aanwezigen bewust te maken van hoe ook hun diëten op het menu staan bij de inrichting van het nieuwe Nederland. Kauwend loop ik naar buiten en staar wezenloos naar het verkeer op de snelweg.
Tweet van De Nationale Omgevingsvisie over de NOVI Conferentie
Voor velen zal mijn geklaag irrelevant lijken. Transport, verlichting, catering: het zijn de taken van de organisatoren en het heeft weinig te maken met de inhoud van de conferentie, zou je kunnen zeggen. Maar de dramaturgie van een evenement is niet slechts een bijzaak: het is zowel een demonstratie van, als een uitnodiging tot verbeelding van wat mogelijk is. Belangrijker nog, de daad bij het woord voegen, is laten zien hoe het anders kan. Als iedereen met de auto naar Barneveld komt, creëer je een situatie waarin de deelnemers impliciet begrijpen dat de auto centraal zal staan in onze toekomst. En dat is nog vóórdat ze binnenkomen. Als het bedienend personeel de enige mensen van kleur zijn, is er geen mogelijkheid om op een horizontale manier contact te leggen met de mensen op wie het beleid van invloed zal zijn. Wanneer de catering sterk lijkt op de fastfoodcultuur, is de boodschap impliciet dat er qua diëten weinig moet en zal veranderen.
Stel je nu eens een heel andere ervaring voor: alle genodigden verzamelen zich op een station. We zien eruit zoals Nederland eruitziet: wit, zwart, arm, rijk, rechts, links, jong, oud, en alles daartussenin. We zijn beleidsmakers, activisten, boeren en kunstenaars. Na actief te hebben kennisgemaakt met de onbekende anderen, lopen we, in een nieuw verkregen onderlinge verbondenheid in stilte naar de locatie: een regeneratieve boerderij, omgeven door tenten die speciaal voor de conferentie zijn opgezet. In sommige tenten hangen kunstwerken die een radicaal alternatieve toekomst laten zien. In de kantine schenken vrijwilligers koffie in bekers die we van huis hebben meegebracht. De openingstoespraak in de hoofdtent is een inspirerend verhaal over hoe het leven eruit zal zien in 2100. Daarna nemen we deel aan workshops waarin we ons wegen naar die toekomst voorstellen, en proberen afspraken te maken. Tijdens de lunch lossen we de spanning op en komen we weer bij elkaar. Tafels zijn rij na rij gedekt. We worden uitgenodigd om naast iemand te gaan zitten die we niet kennen en een aspect van ons leven te bespreken waar onze kleinkinderen om zullen lachen. Wat ik zou zeggen? Dat we in 2023 een conferentie organiseerden met de titel Richting geven aan de ruimte van Nederland op een manier die op geen enkele manier belichaamde waar we naartoe wilden, en met wie. Dat vind ik pas lachwekkend.
