Recollections – structuren van momenten, het afstudeerproject van Margot van Bekkum, is een onderzoek naar de invloed van architectuur op onze tijdservaring en bevraagd onze relatie met tijd.
Het moment van anticipatie; de omgeving transformeert zich tot een tribune, de mensen vol verwachting wachtend op het naderende schouwspel. Het spel, zal zich ontvouwen tussen de gesloten en open delen, verleent een gelaagdheid en creëert zo een coulisse-effect. ‘Uit het niets’ worden personages of volledige werelden op het podium geplaatst. De grote vouwdeur opent zich traag, de handeling van het ontsluiten vraagt om tijd en toewijding. De bestaande doorgang naar de hal wordt vervlochten in het spel van verborgen en onthulde delen, waardoor de binnenwereld van de hal harmonieus opgaat in het uitgestrekte park.
Kan je je onderwerpkeuze kort toelichten?
Recollections – structuren van momenten, richt zich op de invloed van architectuur op onze ervaring van tijd en hoe we onze relatie met tijd begrijpen. In een wereld waar de toekomst steeds onzekerder lijkt, zouden we meer aandacht moeten besteden aan het heden en het verleden. Sinds mijn afstuderen aan de kunstacademie in 2016, ben ik gefascineerd door het concept van tijd. Onze tijdsbeleving verschilt aanzienlijk van de meetbare kloktijd waarop de Westerse samenleving zo gefocust is.
In de architectuur richten we ons vaak op meetbare tijd, zoals lichtstudies of het gebruik van ruimtes op verschillende momenten. Echter, de ervaring van tijd wordt zelden besproken, terwijl de ervaring van ruimte uitgebreid bestudeerd wordt. Dit vond ik opmerkelijk, aangezien tijd en ruimte onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Daarom heb ik mijn vraag omgedraaid: niet wat voor invloed tijd heeft op architectuur, maar hoe architectuur onze tijdsbeleving beïnvloedt. Door hier meer over na te denken, kunnen we wellicht bewust architectuur ontwerpen die onze tijdservaring verrijkt.
Wat of wie zijn je inspiratiebronnen en kan je dit (kort) toelichten?
Naast inspiratie uit de architectuur heb ik mijn inspiratie uit de Griekse mythologie en van Filosofen zoals Simone Weil en Graham Harman waar ik in het project ook naar refereer. Tijdens mijn afstuderen aan de kunstacademie in Den Haag, kwam ik het Japanse gedicht tegen wat mij mijn interesse tot dit thema deed aanwakkeren:
Length of time depends upon our ideas.
Size of space hangs upon our sentiments.
For one whose mind is free from care,
A day will outlast the millennium.
For one whose heart is large,
A tiny room is as the space between heaven and heart
Daarnaast heb ik veel geleerd van vijf inspirerende (architectuur) referenties waarin ik verschillende noties en beleving van tijd zag terugkomen: Villa Medici, Fiesole (Michelozzo Michelozzi 1458 n.Chr), Pantheon, Rome, Victims, Berlijn (John Hejduk 1984), Kolumba, Keulen (Peter Zuhmthor, 2007), Theatro del Mundo, Venetië (Aldo Rossi, 1979)
Hoe kan architectuur onze tijdservaring beïnvloeden? Vanuit het verhaal van Kairos en Chronos onstont deze vraag. Het onderzoek hiernaar was twee ledig, een theoretisch onderzoek naar het concept tijd en parallel daaraan vanuit vijf ruimtelijke noties van tijd. Uit de onderzoeksmatrix zijn principes en elementen voortgekomen, deze zijn veder omschreven in een catalogus. Een visuele opsomming, verzameling van objecten of elementen die vergelijkbaar zijn.
Benoem en beschrijf (kort) het sleutelmoment in je afstudeerproject.
Na het afronden van mijn eerste onderzoeksgedeelte over tijd, bevond ik me in een omvangrijk theoretisch onderzoek en vroeg ik me af hoe ik dit kon vertalen naar een ruimtelijke opgave. Uiteindelijk heeft de uitspraak van Simone Weil, “Attention is the rarest form of generosity” mij geïnspireerd, zo besloot ik om meerdere keren per week, dezelfde route te lopen met de simpele vraag: “Wat trekt mijn aandacht en waarom?” zonder waardeoordelen. Dit leidde mij uiteindelijk naar een locatie, een plek waar ik bevindingen, noties, elementen en principes van tijd kon gaan toetsen en verder uitdenken. Vanuit daar begon mijn werkmethodiek en project.
Beschrijf (kort) wat ontwerpen voor jou betekent.
Ontwerpen betekent voor mij een bepaalde manier van kijken naar wat er is in de wereld, met een open en nieuwsgierige houding. Aandacht hebben en geven aan de omgeving zonder directe waardeoordelen. Deze benadering helpt om te reflecteren op de huidige situatie en na te denken over mogelijke scenario’s voor de toekomst. Het gaat voor mij om het verkennen van mogelijkheden, het visualiseren van nieuwe ideeën en uiteindelijk ook om het creëren van nieuwe oplossingen die bijdragen aan een mooiere wereld.
Wat hoop/wil je als ontwerper in de nabije en/of in de verre toekomst bereiken?
Het beantwoorden van deze vraag vind ik lastig, maar ik hoop dat we in de toekomst meer uitgaan van de waarde van bestaande gebouwen, structuren en sociale netwerken. Ik wil voortbouwen op wat er al is, zonder directe waardeoordelen, zoals we monumenten waarderen. Ik ben juist ook gecharmeerd van de lelijke eendjes, die vaak over het hoofd worden gezien. Door aandacht te schenken aan deze minder gewaardeerde elementen en te zien wat erin zit, wil ik bijdragen aan een inclusieve en respectvolle benadering van ontwerpen.
‘To recollect the old, to produce the new: that is the task of Anamnesis.’ – Graham Harman Amerikaanse filosoof stelt dat Anamnese een proces is; het verzamelen van herinneringen, wat verloren is gegaan, vergeten of uitgewist.Het gaat om het zeer oude, om wat ons heeft gemaakt tot wie we zijn. Het proces is ook een werk, dat zijn onderwerp transformeert en altijd iets nieuws voortbrengt. Deze uitspraak ligt aan de grondslag van het project en de ontwikkelde werkmethodiek: 1. De plek – context Waarom is deze zoals het nu is? Wat is de relatie tussen de context en het gebouw? 2. Het gebouw – de patiënt Vanuit archieven en foto’s de geschiedenis achterhalen. Welke momenten liggen er verborgen? 3. Recollections – herstructureren De eerder gevonden momenten ruimtelijk uittekenen. Hier gaat een eigen interpretatie bij gepaard. 4. Terugplaatsen – relaties Wat gebeurd er as de recollections in de huidige context staan? Ontstaan er nieuwe interessante momenten? 5. Transformeren – the new De recollections tot nieuwe momenten vormen. 6. Het moment – Ervaring de nieuwe momenten laten ervaren, wat doet het met onze tijdservaring?
Projecttekst
Het gebouw aan de West-Kruiskade valt niet direct op, ze valt wat uit de toon met haar moderne gevelbekleding en hoge glazen puien. Terwijl de massieve blinde gevel aan de Gouvernestraat een theatrale indruk nalaat. Haar dichtgemetselde ramen vertellen een ongeschreven verhaal. Na bijna honderd jaar is de tijd door haar heen bewogen, ze doorstond het bombardement, overleefde de stadsvernieuwing en zag de ondergang van naburige gebouwen. Ze wint niet direct de schoonheidsprijs maar verdient zij niet, net zo hard, onze aandacht? Want wie de tijd neemt om haar te leren kennen ziet dat ze zoveel meer te bieden heeft dan haar toegeschreven wordt.
Recollections – ‘structuren van momenten’ is een onderzoek naar de invloed van architectuur op onze tijdservaring en bevraagd onze relatie met tijd. In een wereld waarin de toekomst steeds schaarser lijkt te worden zouden we meer aandacht moeten schenken aan wat er al is en is geweest. Het woord anamnese betekend letterlijk terugroepen in de herinnering. De Amerikaans filosoof Graham Harman beschrijft het als een proces; “To recollect the old, to produce the new: that is the task of Anamnesis”. Deze uitspraak ligt aan de grondslag van het project en werkmethodiek.
Het concept van tijd is moeilijk te vatten, we doen ons best om het te structuren en beschrijven maar het wordt vooral ervaren. Tijd en plek zijn relationeel want iedere ruimte of positie is ver, dichtbij, voor of na iets anders. Vaak zijn we niet echt bewust van de omgeving waarin we ons bevinden – alsof ze sluimerend op ons wacht tot ze onze aandacht weet te grijpen – daar wordt je in het nu getrokken. Dit is van korte duur, een tijdsspanne waarin we voelen dat toekomst en verleden bij elkaar komen en we het verstrijken van de tijd ervaren; een moment. Deze momenten kunnen we bewust vormgeven door relaties en condities te accentueren en regisseren. Onze aandacht wordt immers gevangen door elementen die uit de toon vallen, in elkaar overgaan of botsen.
Vertrekkend vanuit de anamnese van het gebouw en omgeving worden verborgen en verloren structuren uit het verleden uitgelicht. Teruggebracht naar de huidige context onthullen deze herinneringen nieuwe relaties en momenten. Door te vergroten, verkleinen, verbinden, vertragen of fragmenteren ontstaat er een nieuwe nieuwe tijd- en ruimte ervaring. De momenten creëren een variëteit aan ruimtes vrij van vooraf bepaalde functies, als een nieuwe laag op het palimpsest.
Al zichtbaar vanaf de Westersingel nodigt de de nieuwe entree voorbijgangers uit om het park te bezoeken. De grote, opening die een verbinding leggen tussen het gebouw en het park wekken een bijna monumentale indruk. De taatsdeuren creëren een dynamisch beweging in het strakke grid. De hoge verticale kolommen hebben een grove structuur, ze geleiden de blik omhoog, naar de lucht – daar blijven ze even hangen.
Naam:
Margot van Bekkum
e-mail
Begin afstuderen:
September 2021
Klaar met afstuderen:
Januari 2023
Opleiding:
Rotterdamse Academie van Bouwkunst
