Nieuws

Peizerweg genereuze woon- en werkwijk – Archiprix 2024

Het afstudeerproject van Lars Ruinemans richt zich op verdichting van bestaande bedrijventerreinen met woningbouw. De methode die hij ontwikkelde teste hij uit op een bedrijventerrein aan de rand van de Groningse binnenstad.

Lars Ruinemans Peizerweg Archiprix

De ‘pilotcase’ illustreert de inpassing van de nieuwe fiets- en voetgangersbrug en is het schakelstuk naar de stad. Nieuwe groenzones kaderen de buurt in. Nieuw volume tussen, naast en op bestaande bebouwing biedt potentie om te verdichten, terwijl het bedrijfsgebruik grotendeels kan blijven bestaan. Met slechts 134 bewoners in het aangepakte gebouw, lijkt de woningnood nog niet verholpen. Maar rollen we deze genereuze methodiek uit over de tien grootste steden van het land, dan huisvesten we in potentie meer dan 1 miljoen inwoners. Zonder het verder uitdijen van de stad. Zonder opslokken van nog meer weiland of natuurgebied. En we komen ook nog van die ellendige bedrijventerreinen af.

Kan je je onderwerpkeuze kort toelichten?
Vanuit mijn studentenwoning in de Groninger binnenstad stond ik binnen tien minuten hardlopen in de graslanden van een eeuwenoud cultuurlandschap. Mijn vaste rondje, even de stad ontvluchten en genieten van de weidsheid en openheid van het Groninger land op steenworp afstand van diezelfde stad. Tot die ene keer dat er na het viaduct van de ringweg opeens een groot bouwbord in het eerste grasland stond; nieuwbouw zou er komen. Rijtjes. Eindeloos veel. Weg was mijn escape op loopafstand. Weg dat vergezicht. Weg die scherpe grens tussen stad en ommeland. Ervoor terug kwam een monotone huizenzee zonder verblijfskwaliteit. Zoveel mogelijk woningen, zo dicht mogelijk op elkaar. Een landschap van schuttingen en geparkeerde auto’s. Overdag uitgestorven als iedereen aan het werk is.

Aan het einde van mijn rondje kwam ik de stad weer in over een bedrijventerrein gevuld met platte grijze loodsen en hallen. De schemer zette in. Naast wat tuig met brommers niemand op straat. Gesloten poorten, dichte rolluiken. Stilte. Geen park, geen winkel. Geen huis. Een nare, unheimische sfeer.
Waarom zouden hier geen mensen kunnen wonen? Zou dat ook niet juist de bedrijven aansporen eens werk te maken van hun verloederde terreinen? Zou die unheimische sfeer doorbroken worden als jan-en-alleman hier ’s avonds een hondje uit moet laten? Zouden we dan die fijne harde grens van de stad misschien zo kunnen laten? Zou mijn fijne hardlooprondje door de weilanden dan ook behouden blijven?

Lars Ruinemans Peizerweg Archiprix

Hoe kan het dat de stad zich zo makkelijk laat verdelen in woonwijken en bedrijventerreinen? In arme en rijke buurten? Waarom gaan planningsinstrumenten en -theorien altijd uit van functiescheiding en segregatie? Hoe kunnen we een sociaal wenselijk omgangsmodel ruimtelijk vertalen naar een genereuze en gemengde woon- en werkwijk?

Wat of wie zijn je inspiratiebronnen en kan je dit (kort) toelichten?
In mijn vooronderzoek stuitte ik op een illustratie ‘Amsterdam anno 2000‘ van Robbert Das uit 1966. Dit zag ik als doemscenario, een krioelende mierenhoop die zich eindeloos uitstrekte. Daarmee trok ik de vergelijking naar het nu, waarin (opnieuw?) de stad verder uit zou moeten dijen. In die zin is de tekening van Das een inspiratiebron om het juist anders en beter te doen. In mijn jeugd had ik een kopie van zijn boek Wegen naar de toekomst waaraan ik me juist eindeloos had vergaapt – een visionaire, positieve blik vooruit. Compacte gemeenschappen in ‘woonheuvels’ en daarnaast flinke ruimte voor de natuur.

Ietwat verguisd om de monumentaliteit van zijn werk, vind ik ook Ricardo Bofill inspirerend. Zijn architectuur omvat namelijk ook duidelijke gemeenschappen, met graduele overgangen van publiek naar collectief en privaat. In La Muralla Roja is van buiten het ‘fort’ herkenbaar als sterke basis voor de gemeenschap, binnenin wordt het collectieve ‘wij’ sterk gevoeld door open, grote patio’s. Door de grilligheid van het gebouw, de vele routes, terrassen en hoeken is er juist ruimte voor individualiteit, zonder dat het contact met de gemeenschap verloren gaat. Daarnaast verwondert het: wat vind ik achter de volgende hoek, of boven aan de andere trap? Dat is heel wat anders dan de doorsnee rijwoning waarmee wij ons land hebben vol gezet.

 

Lars Ruinemans Peizerweg Archiprix

De casus aan de Peizerweg in Groningen leent zich voor transformatie. Het terrein is verouderd, kent leegstand, en is niet opgewassen tegen een veranderend klimaat. Maar ook kent dit terrein nog prachtige bedrijvigheid en originele maakindustrie. Lukt het om de grondspeculanten buiten de deur te houden en samen met de huidige eigenaren naar een gemengde genereuze woon- en werkwijk toe te werken waarbij die bedrijven vooral kunnen blijven en niet verdreven worden?

Benoem en beschrijf (kort) het sleutelmoment in je afstudeerproject
Door niet uit te gaan van een woningmaximalisatie om het woningtekort terug te dringen, maar vanuit (toekomstige) bewoners en gebruikers te redeneren, werd kwaliteit de leidraad en niet de ‘winst’ die ik bij projectontwikkeling zo verafschuwde. Een volgend sleutelmoment was het aanbrengen van structuur in de aanpak; zowel op stedebouwkundig niveau als op gebouwniveau. Een utopisch eindbeeld is mooi, maar blijft een utopie zonder gegrond en helder actieplan. Daarmee is het eindresultaat breed toepasbaar en draait het niet om de ‘winst’ van woningaantallen op individuele kavels, maar om winst voor de maatschappij als geheel.

Beschrijf (kort) wat ontwerpen voor jou betekent
Voor architecten manifesteert het ontwerpen zich ruimtelijk, het is de manier waarop op zorgvuldige wijze het programma van eisen en wensen samenkomt met de plek en de context. Daarbij denk ik dat de ontwerper, anders dan de opdrachtgever, een overstijgend publiek belang moet dienen om niet vanuit het ‘ik’ of ‘mijn’ te denken van de klant, want er bestaat geen contextloze plek waar de wereld ophoudt achter de erfgrens met de buren. Ontwerpen is daarom een eerzame vaardigheid waarbij het ontwerp voor eenieder potentie biedt; het vervult die programmatische wens voor de gebruiker, maar het verhoudt zich ook tot de buurt en de maatschappij. Daarbij is ‘het ontwerp’ niet een statisch in de tijd bevroren eindresultaat, maar fluïde en aanpasbaar, want de wereld staat ok niet stil. Ontwerpen betekent voor mij daarom vormgeven aan processen en structuren, het vormgeven en aanzetten tot ideeën en mogelijkheden.

Lars Ruinemans Peizerweg Archiprix

Een slimme ruimtelijke structuur maakt dat een rijke, bruisende typologische mix kan ontstaan, vol met verschillen en diversiteit. De voordeur op het maaiveld, aan een veranda langs de fietsroute, een voordeur aan de galerij of juist een middencorridor. En achter die voordeuren schuilt de studio van de bouwmarktcassière, recht tegenover de villa van de keukenzaakdirecteur. Iedereen ontmoet en treft elkaar.

Wat hoop/wil je als ontwerper in de nabije en/of in de verre toekomst bereiken?
Ik hoop dat ik met mijn ontwerpen kan bijdragen aan de toekomst. Aan kwalitatief goede woningen in een bruisende mix van verschillende typologieën voor wonen en werken, waarbij de architectuur mensen bindt in plaats van uit elkaar drijft en laat verschansen achter hoge muren en gesloten poorten. Ik zie het als taak aan ons architecten om vooruit te kijken en te denken. Om niet blindelings de spreadsheetarchitectuur te volgen maar met een eigen moreel kompas te varen en bredere gebiedskwaliteit te realiseren.

Projecttekst
Dit afstudeerproject richt zich op de transformatie van bedrijventerreinen naar gemengde, levendige stadswijken die onderdeel zijn van de stad. Functiemenging is daarbij het devies, omdat juist die menging ingezet kan worden om diversiteit en levendigheid te genereren. Het koppelen van woon- en werkprogramma’s versterkt elkaar en de stad als geheel. De projectcasus aan de Peizerweg in Groningen toont dat aan en laat zien welke potentie hierin schuilt.

De opdracht vloeit voort uit het gevoel dat de stedelijke samenhang lijkt af te brokkelen. Ontmoeting en interactie blijven afnemen in steeds homogenere woon- en werkmilieus en dit verkokert de maatschappij. Het teruggrijpen op een veel compactere buurt vanuit een genereus sociaal model is het antwoord om onderling respect en interactie op alle sociale lagen te bevorderen.
De (her)waardering van bedrijvigheid als onlosmakelijk onderdeel van het stedelijk programma is daarbij een volgend belangrijk uitgangspunt, net als het bieden van huisvesting aan alle soorten en maten stadsbewoners en het optimaal benutten van de ruimte in de stad. Het ontwerp biedt ruimtelijke zetstukken om een woonklimaat toe te voegen aan het unheimische bedrijventerrein.

Lars Ruinemans Peizerweg Archiprix

Stapsgewijs transformeert het bedrijventerrein, met oog voor context en historie, maar vooral ook behoud van bedrijvigheid. Op gebouwniveau wordt voortgeborduurd op wat er al is en wordt juist een nieuwe, eigentijdse laag toegevoegd.

Op stedebouwkundig niveau worden nieuwe routes toegevoegd voor fiets- en voetgangers, waaronder een brug om verbinding te slaan met de stad. De menselijke schaal keert terug door tactische inzet van groenzones op kavelgrenzen.
Op gebouwniveau worden de oorspronkelijke kwaliteiten van een fabrieksgebouw met sheddaken gerespecteerd. De open plattegrond wordt opnieuw tastbaar door een doos-in-doos-principe. De incisie in het dak zorgt voor een besloten binnentuin met verblijfskwaliteit. Aan die tuin wordt een hoogbouwvolume toegevoegd dat zich in stramien bindt aan de bestaande structuur. De uitwerking, contrasterend met het slanke bestaande, oogt juist massief. De gevel is niet meer dan een omhulsel, gelijk aan hoe de oorspronkelijke hal zich gedraagt, met daarin een eigentijdse vormverwijzing naar het kenmerkende zaagtandprofiel van de shedstructuur.
De ontsluiting valt samen met de brug en meandert door oud en nieuw waarmee het ontmoeting en interactie aanmoedigt. De toekomstige bewoners hebben binding met het bedrijfsleven en zijn een afspiegeling van de arbeidsplaatsen; van bouwmarktkassière, keukenzaakdirecteur, tot gepensioneerd lasser van het constructiebedrijf. De nieuwe invulling biedt allen een geschikte woontypologie in één gebouw, maar huisvest tevens het huidig bedrijfsgebruik. Daarmee is het gebouw een stad in het klein. Deze woon- en werkmachine verbindt gebruikers en bewoners en roept op tot dialoog om conflicterende belangen op te lossen. Daarmee smeedt zij (stedelijke) samenhang en vormt zij de genereuze stadswijk van de toekomst!

> meer afbeeldingen

 

Lars Ruinemans Peizerweg Archiprix

Zicht, licht, ruimte en doorkijkjes maken ontmoeten en contact mogelijk. De mix van bedrijvigheid en wonen moet enthousiasmeren en interesseren, maar ook sociale controle bevorderen. Geen grote pakhuizen achter gesloten deuren meer. Geen duistere praktijken weggestopt achter blinde deuren. Maar trotse ondernemingen en vaklui die hun werk etaleren. Een bruisend stukje genereuze stad waar men woont en werkt. Oud en jong, arm en rijk. Waar wederzijds begrip en saamhorigheid kan ontstaat.

naam
Lars Ruinemans
e-mail

afgestudeerd
September 2021 – Mei 2023

opleiding
Academie van Bouwkunst Groningen

Enkele gerelateerde artikelen