Architectural Recovery Team: bouwen na de aardbeving in Turkije en Syrië

Maandag 6 februari 2023: Meriç
Vandaag sta ik heel vroeg op om met mijn moeder naar Schiphol te gaan voor een weekje Praag. Zoals elke ochtend bekijk ik snel het nieuws. Mijn wereld staat even stil als ik de kop lees: “Zware aardbeving treft Turkije en Syrië, 1200 doden en duizenden gewonden”. De aardbeving wordt omschreven als een van de grootste rampen in de regio sinds 1939. Het epicentrum ligt in Kahramanmaras. Mijn familie woont in Antakya, 160 km van het epicentrum, hoe gaat het met hen? Een heel klein stemmetje in m’n hoofd vraagt zich af, dit zal toch niet ‘De Aardbeving’ zijn die elke 200, 300 jaar terugkeert…

Nadat we zijn ingecheckt en aan het wachten zijn bij de gate, krijgt mijn moeder eindelijk een nicht aan de lijn. Ze videobelt. Ze ziet er geschrokken uit en vertelt dat ze vannacht veilig het huis uit kon rennen. Een paar seconden later begint ze te huilen, ze toont wat zij ziet. Het huis van mijn oma is als een Jenga toren in elkaar gestort. Nu pas komt bij ons het besef binnen hoe zwaar de aardbeving is geweest. We moeten boarden en onze telefoon moet op vliegtuigstand. We zijn bang voor het nieuws als we landen.
Aangekomen op Václav Havel International Airport Prague belanden we in een nachtmerrie. Sporadisch komt er nieuws uit Turkije, veel familieleden zitten nog vast in hun ingestorte woning of zijn spoorloos. Met elk uur dat verstrijkt vermindert de hoop dat familieleden nog in leven zullen zijn. Mijn moeder en ik vragen ons af of we een vlucht naar Turkije moeten boeken om daar te helpen. Maar al snel komen we tot de conclusie dat we alleen maar water, voedsel en bedden in beslag zouden nemen die anderen nu harder nodig hebben. We besluiten om te wachten.

Na zes dagen komt het nieuws binnen, dat Meral teyze, de goede vriendin en nicht van mijn moeder, is omgekomen. Een andere nicht, waarover we nog hoop hadden, is eveneens na zes dagen geborgen. Met haar man en zoontje elkaar omhelzend werd ze onderaan de trap van haar woning gevonden.
Ik besluit dat ik iets voor hen wil doen, alleen weet ik nog niet wat. Ik mail een aantal docenten met de vraag wie binnen de faculteit bouwkunde kennis heeft over bouwen in aardbevingsgebieden. Ik word doorverwezen naar Job Schroën en Alper Alkan.

Maandag 27 maart 2023: Meriç
Maandagochtend. Ik sta vroeg op om een rondje te gaan hardlopen. Tijdens het lopen, denk ik na over wat er de afgelopen maand is gebeurd. Vijf weken geleden had ik mijn eerste echte meeting met Job Schroën, samen met nog drie medestudenten. We kwamen tot de conclusie dat onze kracht in ons vakgebied ligt en dat op onze universiteit (Technische Universiteit Delft) alle kennis van de wereld loopt. We beseffen dat we daar gebruik van moeten maken. Binnen no-time hebben we een whatsappgroep met meer dan honderd studenten van verschillende faculteiten. De vraag blijft: Hoe kunnen we de mensen in Turkije zo snel mogelijk een dak boven hun hoofd geven, een plek dat uiteindelijk weer een thuis kan worden?

We besluiten een workshopweek te organiseren. Samen met Meriam Sehimi, Nynke Stam en Marion Achach, zitten Leyla en ik in het coördinatieteam. Daarnaast is er het design team, zij ‘ontwerpen’ de workshopweek. Het logistieke team zorgt ervoor dat alles op rolletjes loopt. Daarnaast is er ook het promotieteam en het financiële team.
Tijdens de workshopweek (van 20 tot 24 maart) werken meer dan zestig studenten aan verschillende ontwerpen. Bedrijven, experts en docenten vertellen over hun ervaringen met bouwen in bevingsgebieden. Aan het einde van de week komt alles samen; in de middag presenteren de studentengroepen hun ontwerpen, filmploegen lopen rond, journalisten stellen vragen, docenten en studenten komen langs en er wordt baklava gegeten met de decaan.

De afgelopen vijf weken hebben we dag en nacht gewerkt en het voelt alsof we echt iets kunnen betekenen voor de mensen in het aardbevingsgebied. Ik kom thuis, trek mijn schoenen uit, en stuur een berichtje in de groep dat ik verder wil met de uitkomsten van de workshopweek. We kunnen mensen in nood echt een huis geven, denk ik.

Maandag 17 juli 2023: Leyla
Ik zit op de bank met mijn laptop op schoot een verslag te typen over onze eerste reis naar het gebied die opgestuurd gaat worden naar onze reissponsor, KIVI (het Koninklijke Instituut voor Ingenieurs). Het voelt gek om na een week weer thuis te zijn, we hebben zoveel meegemaakt.
Ik denk terug aan die ene avond. We zijn bij een evenement over de herconstructie van een stad in het oosten van Antakya geweest en rijden terug in het donker naar Arsuz, waar we verblijven. Het enige licht in de stad zijn de vier koplampen van onze auto’s waar we met negen medestudenten in zitten. We zijn allemaal stil. We passeren alleen maar ingestorte gebouwen, betonnen skeletten, gebroken ramen. Geen licht, geen rechte wegen, en geen teken van leven.
De verhalen die we die dag gehoord hebben van mensen die momenteel in tenten verblijven, spoken door mijn hoofd. De vele emoties die we ervaren tijdens de reis worden gedeeld met de groep. We spreken af elkaar op de hoogte houden over hoe het met ons gaat, elke emotie is oké, we praten er met elkaar over.
We hebben met veel mensen gesproken die hun huis zijn verloren, wat hebben ze nodig en hoe kunnen wij helpen?
Stom toevallig ontmoeten we in het rampgebied een groep ambtenaren van de gemeente Amsterdam die daar zijn samen met burgemeester Femke Halsema en vertegenwoordigers van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten Internationaal (VNGI). We vragen hun wat wij voor het gebied kunnen betekenen vanuit Nederland, als eenheid.
Uiteindelijk bezoeken we vier steden, Arsuz, Samandag, Altinözü en Antakya, waar we met getroffenen, lokale overheden en burgemeesters praten. Ook bekijken we andere initiatieven en spreken met de betrokkenen, om te kijken wat zij al hebben neergezet. Ik voel de drang om door te gaan en echt iets te kunnen betekenen voor de getroffen mensen. Iedereen moet even bijkomen van de reis, maar we willen echt door met het project.

Maandag 4 september 2023: Meriç
September, het nieuwe academische jaar begint. Wat staat er dit jaar op ons te wachten? Natuurlijk doorgaan met het Architectural Recovery Team, afstuderen van onze master in architectuur, en daarnaast natuurlijk sporten, afspraakjes met vrienden en familie, en alle dingen doen die het dagelijks leven met zich meebrengt. Ik heb heel veel zin in dit jaar. Leyla ook, alleen anders dan ik zet zij dit meteen om naar een planning. “Maandagen en donderdagen voor ART, maar we blijven altijd beschikbaar. We hebben natuurlijk ook spontane en van te voren geplande afspraken, dus die komen er ook tussendoor, overige tijd is voor afstuderen, de week van onze deadlines even geen ART. Goed?”, vraagt ze ons, terwijl we kijken naar de A0 formaat papieren met de planning die ze heeft ophangen op mijn witte kamermuur.

Wat staat ons in de eerste twee weken van september te wachten? Presentaties op de universiteit voor twee verschillende vakken en daarnaast nog drie vergaderingen met het team. Ook zitten we in een adviesgroep voor de gemeente Amsterdam en VNGI, daar moeten we dinsdag heen. Oh ja, en de grote dag komt eraan: ART wordt een officiële stichting! Dat moeten we ook voorbereiden en vieren.
Ondertussen krijgen we meer en meer mailtjes binnen van mensen die willen helpen, een berichtje van Job over onze reis naar het gebied op LinkedIn heeft inmiddels al heel veel mensen bereikt die ons nu allemaal een voor een benaderen. Hier zitten ook veel Turkse architecten bij die willen meedenken, zoals Bengüsu İbiş, daarnaast staan er ook heel veel studenten klaar om ons te helpen. Ik plan gesprekjes in met nieuwe teamleden.

Maandag 13 december 2023: Leyla
Ik zit in de bibliotheek van onze faculteit, deze week moet ik echt even aan mijn afstudeeronderzoek werken. Ik krijg een mailtje binnen, word afgeleid en ga, zonder dat ik het merk weer aan ART werken. De voorbije weken denderden voorbij. Ik merk dat ik weer heel veel energie heb gekregen van de tweede fieldtrip, die eind november plaatsvond. In het afgelopen half jaar hebben we vruchtbare contacten gelegd. We bezochten het dorp Karsu en spraken met families voor wie we mogelijk een eerste prototype woning kunnen bouwen. We documenteerden en analyseerden de locaties. Om te ervaren hoe de mensen nu leefden en om tot betere ontwerpen te komen, verbleven we in een van de containerkampen. De eerste twee nachten konden we niet slapen, we hoorden alles van al onze buren doordat er geen isolatie of ruimte tussen de containers zit, en ook vanwege de drie gaten die in de muur zaten. Daarnaast bewoog de hele container als we erdoor liepen en was het minimale water dat uit de kraan kwam helemaal wit door alle chemicaliën die erin waren gedaan om het ter plekke te zuiveren.
Terug in Nederland hadden we niet heel veel tijd om alles te laten bezinken, we hadden meteen weer afspraken, bijvoorbeeld de bijeenkomst georganiseerd door NL Works en het ministerie van buitenlandse zaken. We waren uitgenodigd ons project presenteren. De burgemeester uit Antakya was ook een van de gasten.

Net op het moment dat ik mij weer wil storten op het afstuderen, krijg ik een berichtje van Hena Miçooğulları van Alphen, onze hoofdarchitect. Het gaat over het ontwerp voor het prototype en of ik even wil meekijken. Op 23 november organiseerden we een design reveal waar we ons concept presenteerden: een zelfvoorzienende core unit met een badkamer en kleine keuken die relatief snel in een noodsituatie opgebouwd kan worden zodat mensen in ieder geval een plek hebben om zich te kunnen wassen en om iets te kunnen koken. Met de unit komt een handleiding waarin staat hoe de bewoners deze uit CLT gemaakte unit kunnen uitbreiden tot hun toekomstige huis. Na de design reveal is er een design team van studenten opgezet die samen met Hena en Job het concept uitwerken.
Het is ondertussen 16.00 uur. Ik zit tussen boeken en een schetsrol over mijn afstudeeronderzoek gebogen, maar ben toch bezig met ART. Ik ga naar huis en werk de rest van de week, elke avond, met telefoon op stil door aan mijn afstudeeronderzoek.

Maandag 5 februari 2024: Meriç
Het is maandagavond, het is donker en het regent. Leyla en ik zijn in Haarlem bij Hena thuis, we zitten samen op de bank. De hele dag hebben we aan het ontwerp van ART gewerkt dat na de design reveal wat stil heeft gelegen. Hoe maken we een unit zelfvoorzienend?, is de vraag die steeds terugkomt. Hena en Leyla zitten in overleg met verschillende consultants die hun expertise willen delen en ons graag willen begeleiden. Het voelt goed om weer focus op het project te hebben.

Deze week draait om de herdenking: één jaar sinds de aardbeving. Zondag gaan we naar de herdenkingsdag georganiseerd door Solidarity Kitchen NL. Vorige week hebben we al twee tv-opnames gehad, morgen mag ik live op tv praten over ART en het prototype. We hopen, dat naast het herdenken, mensen zich ook weer bewust worden dat alle hulp nog steeds welkom én noodzakelijk is. Om ons project te financieren zijn we een crowdfunding begonnen. Het geld dat we daarmee hopen op te halen, naast de 50.000 euro die we hebben gekregen dankzij steun van de Corendon Foundation en de BK Launch Awards, zal, samen met het vrijwilligerswerk en andere sponsoring, realisatie van het eerste prototype mogelijk maken. Aan het einde van de avond praten we over het afgelopen jaar, en over hoe sterk onze vriendschap is geworden. We denken terug aan de aardbevingen, we huilen, en we lachen. Het voelt goed om ook even stil te staan bij de mooie momenten die dit jaar ons heeft gebracht.

Maandag 13 mei 2024: Leyla
Deze week is denk ik de meest stressvolle week van het afgelopen jaar. Het voelt alsof mijn hele planning weer helemaal uitloopt. De taken stapelen zich op, alles voelt als een eindeloze to-do lijst, mensen wachten op antwoorden, mijn mailbox stroomt over. Ik vertel mezelf dat ik gewoon deze week moet doorkomen en dat ik daarna de draad gewoon weer kan oppakken.
Aanstaande woensdag is er een informatiebijeenkomst in Den Haag die georganiseerd wordt door de Nederlandse ambassadeur uit Ankara. Iedereen die vanuit Nederland werkt in Turkije zal hier aanwezig zijn, evenals belangrijke Turkse organisaties en ondernemingen. Met ART zullen wij een van de vijf partijen zijn die een presentatie mogen geven. Vanochtend heb ik de presentatie afgemaakt en met Meriç nog een keer doorgenomen. Meriç benadrukt dat we moeten vragen of we hulp kunnen krijgen met de logisitiek en het transport, er zullen namelijk vertegenwoordigers van die sectoren aanwezig die hier veel meer van afweten dan wij. Gelukkig gaat onze teamgenoot Hatice Görgülüoğlu Kiriş, ook mee om te lobbyen.

Na de presentatie haal ik even rustig koffie terwijl ik in mijn hoofd al aan het plannen ben waar ik straks thuis aan moet gaan werken. Binnen 48 uur heb ik namelijk mijn ‘go-no-go’ moment voor mijn afstudeerproject: het gevreesde P4 moment dat elke bouwkunde student kent. Iemand komt naast me staan en begint vragen te stellen. Ik leg uit dat ik een beetje nerveus ben vanwege de P4. De reactie die ik krijg maakt me blij en rustig: “Als jullie deze prestatie kunnen neerzetten met ART en jullie het voor zo een groep zo goed kunnen presenteren, lijkt me dat jij alles ook onder controle hebt voor je afstudeerproject. Je kan dit!”, zegt ze.
48 uur later presenteer ik mijn afstudeeronderzoek, ik krijg een go.

Maandag 9 september 2024 : Meriç
We komen net terug van de Kapali Çarsi, de overdekte markt in Antakya. Dit was de enige plek in heel Antakya na de aardbeving waar nog een duidelijke vorm van leven zichtbaar was. Tussen de vele verwoeste winkels en woningen verzamelden de mensen zich op de markt. Behalve dat hier de eerste levensbehoeftes te vinden waren, was en is de markt nog een belangrijke ontmoetingsplek. Mijn afstudeerproject gaat over deze markt. Zojuist heb ik een aantal kruideniers geïnterviewd en heel veel foto’s gemaakt. In de tussentijd stellen Hatice en Leyla vragen aan Ayse. Ayse en haar zeven familie leden wonen sinds de aardbeving in de oude schuur en de situatie is schrijnend. Het is één kamer met een kleine open kast, met daarop een elektrisch fornuis dat maar voor de helft werkt, en twee banken. ‘Avonds worden de banken en de vloer als bed gebruikt. De badkamer is een simpel AFAD* hok met een douche en toilet dat buiten staat. Ze hebben niet de mogelijkheid en middelen om een nieuw huis te bouwen, dus het enige wat ze kunnen doen is wachten. Samen met de burgemeester en het dorpshoofd van Karsu hebben we besloten deze familie te helpen. We laten ze weten dat we ons uiterste best gaan doen, maar dat we nooit helemaal zeker kunnen zijn dat het ook echt gaat lukken.
We proberen de familie beter te leren kennen en stellen vragen over hun levensstijl voor de aardbeving, hoe een dagelijkse dag eruit ziet en wat hun wensen zijn. We laten ons project en het ontwerp zien en vertellen hun over alle procedures en de planning van bouwproces. Ook laten we weten dat dit een nieuwe manier van bouwen is in de dorpen rondom Antakya, en dat er gebouwd wordt met een nieuw materiaal. In Turkije wordt er niet met CLT gebouwd, dus het wordt een primeur, letterlijk een prototype. Ze zijn blij dat het geen betonnen blokken worden, ze hebben angst voor dat materiaal na alle schade die de aardbeving heeft aangericht, en zijn erg benieuwd. Ze willen heel graag meewerken aan het prototype dat later hopelijk hun thuis gaat worden.
Het wordt nu wel echt menens en we voelen allemaal een groeiende verantwoordelijkheid.

Maandag 4 november 2024: Leyla
Ik zit achter mijn bureau in Delft, aan dit ‘dagboek’ te schrijven. Aan de ene kant vol verbazing over alles wat we hebben meegemaakt, maar aan de andere kant knaagt er nog steeds iets: “Had het niet allemaal sneller gekund, hadden we niet meer kunnen doen?”. Het hele traject heeft me vooral laten inzien hoe belangrijk het is om niet alleen een dak boven je hoofd te hebben, maar ook een plek te hebben die echt als thuis voelt. Voor sommigen betekent dat nog steeds het leven in een half ingestort huis, in de enkele kamers die nog overeind staan, gevuld met herinneringen. Voor anderen betekent dat wonen in de kille container kampen waar de buren inmiddels als familie voelen, en ze blij zijn dat ze niet terug moeten naar een betonnen appartementsgebouw.
Deze mensen rouwen nog steeds om hun familie en vrienden en om hun stad die helemaal verloren is gegaan. Alle ingestorte gebouwen die we zagen tijdens onze eerste reis hebben momenteel plaatsgemaakt voor hoge kranen, grote hekken en twee betoncentrales midden op de plek waar ooit de mooie historische stad Antakya stond. Ondanks deze omstandigheden hebben de mensen van Antakya ons geleerd hoe belangrijk het is om positief te blijven, maar vooral om door te blijven gaan met ons project. Ook al duurt het nog even voordat het eerste prototype er staat.

Ik blijf mezelf herinneren dat we dit project met ons hele team vrijwillig doen, vanuit een gevoel om iets te kunnen betekenen. We werken aan ART tijdens onze reizen, in de tijd dat we afstuderen, na ons werk en in de uren waar onze vrienden met elkaar in de kroeg staan. Maar het is het waard, omdat het niet alleen een project is, het is een kans om iemand weer een thuis te geven in een wereld waar dit momenteel een luxe is — een thuis dat net zo goed dat van Meriç of mij had kunnen zijn.
Ik switch van het word bestand naar mijn excel bestand. Ik bel Elif Ceylan Turkmen, ons teamlid en constructeur in Nederland. Wat staat er op de planning de volgende paar weken? Laatste puntjes op de i voor het ontwerp, de specificaties bespreken met de Urban Miner van Dura Vermeer voor de bouwlocatie, met Derix een afspraak voor het ontwerp van de CLT panelen en dat terug communiceren naar Rothoblaas. Element en Nido, die al klaar staan voor de montage van de core unit en de badkamer en keuken bouwen, waar we hulp krijgen van Vitra en Chainable.

Februari 2025: Leyla
Het is twee jaar geleden dat de verwoestende aardbeving heeft plaatsgevonden. Deze week staat voor ons allemaal nog steeds in het teken van rouw. We denken na over wat er allemaal al is gebeurd, en nog steeds moet gebeuren in het gebied.

De planning staat dit keer vast: over twee weken beginnen we officieel met het bouwen van onze core unit. 3 maart staat het CLT casco, daarna wordt de unit naar Turkije gebracht. Hopelijk kan ons ontwerp een voorbeeld zijn voor de vele woningen die nog gebouwd moeten worden.

Voor nu is dit een klein kijkje in ons dagboek, maar de pagina’s van ons dagboek zijn zeker nog niet volgeschreven… Tot snel.