De kunst van het (weg)laten – Archiprix 2024

Kan je je onderwerpkeuze kort toelichten?
Ik wilde graag onderzoek doen in een stedelijke omgeving. Luik was daarin een zeer interessante en uitdagende keuze vanuit de ontwikkeling en huidige samenhang. Het is een stad met vele gezichten die op verschillende manieren allemaal samenkomen. Echter worden in Luik vaak grote gebied gesloopt om vervolgens alles nieuw op te bouwen. Hierdoor verliest een plek naar mijn idee een deel van zijn karakter en herkenning, waardoor inwoners en bezoekers ook hun binding met de stad verliezen. Ik vond het een extra uitdaging om in de basis uit te gaan van het behoud van gebouwen, hoe confronterend ze soms ook tegenover elkaar staan. Dit geeft een extra uitdaging wanneer je probeert interventies te maken. Via een waardevol ‘lezen’ en ‘schrijven’ van de stad heb ik zonder veel te slopen heel veel ruimte weten te creëren voor nieuwe verbindingen, pleinen en parken binnen het historische centrum van Luik.

Wat of wie zijn je inspiratiebronnen en kan je dit (kort) toelichten?
Vanuit theoretisch aspect heb ik me laten inspireren door Stadsleven (Richard Sennett), Image Of The City (Kevin Lynch) en The Concise Townscape (Gordon Cullen). Het zijn verschillende standpunten over stedenbouw die ik op mijn eigen manier gebundeld heb om ze toe te passen op de stad Luik. Via schetsen en tekeningen kon ik de theorie omzetten naar praktijk, zowel voor analyse van de huidige context als interventies maken op stadsniveau, buurtniveau en gebouwniveau. Inspiratie hiervoor waren bijvoorbeeld de tekeningen van Jan Rothuizen en de analyserende schetsen van Frits Palmboom.

Benoem en beschrijf (kort) het sleutelmoment in je afstudeerproject.
Het maken van een stedenbouwkundige maquette die veel groter was als het projectgebied. Hierdoor kreeg ik een duidelijk beeld van de (mogelijke) verbindingen en kon ik heel snel een waardevol stedenbouwkundig plan ontwikkelen. Hier heb ik het hele traject mijn voordeel uitgehaald omdat ik bij iedere ontwerpstap terug kon vallen op de stedenbouwkundige verbindingen en kwaliteiten.

Beschrijf (kort) wat ontwerpen voor jou betekent.
Voor mij is ontwerpen het verbindende middel dat alle partijen en belanghebbenden in de bouwwereld bij elkaar brengt. Er zijn talloze uitdagingen op het gebied van duurzaamheid en constructie. Het gebouw moet daarnaast esthetisch ook goed binnen de context passen. Een goed ontwerp brengt deze onderdelen allemaal samen zorgt voor prettige ruimtes zodat gebruikers op een gezonde manier kunnen wonen, werken en recreëren.

Wat hoop/wil je als ontwerper in de nabije en/of in de verre toekomst bereiken?
In de toekomst wil ik me als ontwerper in blijven zetten voor de gebruiker. Het werken aan integrale ontwerpopgaves om een zo compleet en aantrekkelijk mogelijk eindresultaat te bereiken dat voldoet aan de huidige eisen op het gebied van duurzaamheid en woongenot. Participatie zowel binnen het ontwerpteam als met de omwonende speelt daarin voor mij een belangrijke rol. Wanneer we iedereen bij ontwikkelingen betrekken en ook waarderen kunnen we samen naar een betere ontwerpopgave toewerken.

Projecttekst
In de ‘hermeneutische’ lezing van ‘de kunst van het (weg)laten’ wordt ontwerpend aan de stad doorgewerkt. Het ‘lezen’ zet zich om in een betekenisvol verder schrijven aan de stad. Niet als een statisch gegeven maar iets wat voortdurend kan veranderen en verder geïnterpreteerd kan worden.
Luik is een caleidoscopische stad met een contrastrijk stedelijk weefsel en karakter. Modernistische (woon)torens staan pal naast historische kerken en grote gedeeltes van buurten zijn gesloopt om plaats te maken voor nieuwe ontwikkelingen.

In het theoretisch kader worden uiteenlopende methodieken van stedenbouwers verknoopt, waarmee een eigen benadering opgebouwd wordt, om Luik als zichtbaar en onzichtbaar weefsel te analyseren. Vertrekkende vanuit Richard Sennett, die binnen een stad onderscheid maakt tussen de ‘ville’ en de ‘cité’. De ‘ville’ refereert naar het fysieke, terwijl de ‘cité’ verwijst naar de sociale relaties en interacties die binnen de stedelijke omgeving plaatsvinden. Sennett stelt dat een balans tussen beide termen belangrijk is voor een goed functionerende stad.

Ook in Luik waar in het historische centrum, rondom Eglise St Jacques, drie brutalistische kantoortorens staan, die geen rekenschap geven aan hun context, maar zeer Luiks zijn in nevenstelling. Historisch hadden deze kerken altijd een consistente verbinding in het stedelijk weefsel met andere kerken. Door vele ad-hoc stadsontwikkelingen is de wijk dermate veranderd dat deze verbinding is verbroken.

De eerste geste is een grote verkeersader verschuiven waardoor een heel wijkdeel bij de stad getrokken wordt en de ruimtes weer stedenbouwkundig statuut worden gemaakt in heldere typologieën: plein, straat, steeg, etc. Door een chirurgisch wegsnijden van overtollig weefsel in en rondom de torens worden zichtlijnen hersteld en ontstaat een nieuwe stedelijke relatie. De torens gaan nu in dialoog met de stad. Bouwkundig zijn de gevels dragend en juist dit maakt een duurzame herindeling mogelijk. Deze filigranen structuur die eerst hermetisch afsloot gedraagt zich nu als een spons en laat verandering en aanpassingen toe. Hier past een nieuwe functie die de stad gaat dienen: een muziekgebouw voor de maker. Luik kent een levendige en zeer diverse muziekscene. Vanaf nu is er ook een plek waar muzikanten elkaar kunnen treffen en inspireren (concertzaal, woningen, muziekwinkel, repetitieruimtes etc.)

Het stedelijk weefsel wordt volgens de voorbeelden doorgetrokken in de gebouwen, waar gangen, stegen, pleinen en kamers nieuwe ontmoetingsruimtes vormen en de ‘cité’ terugbrengen in de ‘ville’.

Meer beelden.

Naam:
Jeroen Gerekens
E-mail
Linkedin

Begin afstuderen:
September 2022

Klaar met afstuderen:
Juli 2023

Opleiding:
Academie van Bouwkunst Maastricht