Orange Architects en Felixx Landscape Architects & Planners onthullen het integrale architectonische en landschappelijke schetsontwerp om een inclusieve woonbuurt te creëren op Landgoed Dennenheuvel in Bloemendaal van het voormalige klooster Euphrasia.
Inleiding
Gelegen in Bloemendaal, tussen de kust en Haarlem, omgeven door duinen en bossen, wordt een inclusieve woongemeenschap ontwikkeld met collectieve functies, geïntegreerd in de lokale buurt. Het project bevindt zich op de plek van het voormalige klooster Euphrasia- en verzorgingshuis Dennenheuvel, dat recentelijk diende als accommodatie voor statushouders, vluchtelingen en als thuis voor economisch daklozen. Het nieuwe plan voor Dennenheuvel omvat een verscheidenheid aan woningen, waaronder een mix van sociale huur, vrije sector huur, koopappartementen en grondgebonden eengezinswoningen. Daarnaast zal een aanzienlijk deel van het project worden bestemd voor de “De Arkgemeenschap”, een organisatie waar mensen met en zonder verstandelijke beperking wonen, werken en het leven vieren. Naast het zorg- en woonaanbod omvat het plan verschillende collectieve functies voor de toekomstige bewoners van het landgoed, zoals een woonkamer, bibliotheek en sport / yogaruimte.
Ook voor de buurt zijn diverse nog nader vorm te geven voorzieningen voorzien. Hierbij kan onder andere worden gedacht aan een zelfoogst tuin en een ‘dorpsplein’ waar ouders bijvoorbeeld kunnen genieten van een kopje koffie terwijl hun kinderen aan een nieuwe schooldag beginnen.
Opdracht
Klooster Euphrasia heeft Orange Architects en Felixx Landscape Architects & Planners gevraagd om op basis van diverse uitgangspunten in een zorgvuldig te doorlopen participatieproces te komen tot een integraal schetsontwerp voor zowel de toekomstige bebouwing als de landschappelijke inpassing ervan. Dit schetsontwerp dient als basis voor de nadere uitwerking van het landgoed Dennenheuvel.
Locatie
Historisch gezien heeft dit kustgebied gediend als locatie voor particuliere landgoederen en plek voor recreatieve wandelingen door de omliggende duinen en bossen. De tekenen van dit historisch erfgoed blijven zichtbaar in de oorspronkelijke met bomen omzoomde lanen en de landschappelijke bospaden.
Landgoed Dennenheuvel omvat een bos bij het voormalige klooster, Villa de Terp met aan de rand van het gebied een volkstuinencomplex. Ernaast ligt ook de basisschool Sint Theresia en de katholieke begraafplaats St. Adelbert, dat een extra laag toevoegt aan het gebruik van het landgoed.
Dennenheuvel is deels onderdeel van een beschermd Natura 2000-gebied, waardoor de ecologische betekenis en het belang voor milieubehoud extra aandacht krijgen.
Het landschapsontwerp, met aandacht ontworpen door Felixx landschapsarchitecten & planners, streeft ernaar het intrinsieke karakter en de recreatieve waarden van het landgoed te accentueren. Het primaire doel is het versterken van de bestaande kwaliteiten en het ontsluiten van de bestaande bospaden met de omliggende landschapsstructuren.
Kloostertypologie
Voor het nieuwe ontwerp zijn diverse kloosters bestudeerd, variërend van klassiek tot eigentijds, met een specifieke aandacht voor het bestaande klooster Euphrasia. De kloostertypologie leest als een gebouw ensemble georganiseerd rond een collectieve binnenplaats met een gemeenschappelijke ruimte nabij de ingang die openbare bijeenkomsten mogelijk maakt voor zowel bewoners als bezoekers.
In kloosters zijn de functies gradueel gerangschikt over het gebouw ensemble; meer open en toegankelijke gebieden in de openbare ruimtes van het gebouw en stillere en besloten programma’s voor de privéruimtes. Een essentieel architectonisch terugkerend element van het klassieke klooster is de kloostergang, die de binnenplaats omringt en alle ruimtes en functies met elkaar verbindt. Deze klassieke basiselementen krijgen daarom een plek in het nieuwe landgoed.
Concept
Het schetsontwerp van Dennenheuvel is gebaseerd op de kloostertypologie van een gebouwensemble met diverse openbare, semi-openbare en privé-ruimten gegroepeerd om een gemeenschappelijke patio vergelijkbaar met de kloostertuin. Deze grote binnenplaats dient als een collectieve ruimte, die sociale interactie en buitenactiviteiten onder de bewoners faciliteert en aanmoedigt. Functies rondom de binnenplaats zijn strategisch gerangschikt, waarbij openbare en collectieve ruimtes naar de straat gericht zijn, semi-openbare ruimtes om de binnenplaats en de privégebieden meer naar het omliggende bos.
De gebouwen en programma’s worden verbonden door een houten 3-dimensionale structuur geïnspireerd op de kloostergang. Deze structuur herbergt diverse functies, van woongalerij, balkon, dek, brug, entreepoort, veranda tot pergola voor een collectief dakterras.
Het landschapsconcept benadrukt het onderscheid tussen de gecultiveerde groene gemeenschappelijke binnentuin en de natuurlijke omgeving van het omliggende bos. Het architectonisch ontwerp van het gebouwensemble past zich aan de natuurlijke omgeving aan en vormt geen gesloten bouwblok. Strategisch gepositioneerde openingen tussen de gebouwen bieden bewoners continue panoramisch zicht op het omliggende bos of vanuit het bos zicht op de binnenplaats.
In het nieuwe plan worden drie buitenruimten geïntroduceerd elk met een eigen identiteit. Het voorplein, formeler van aard, dient als een “foyer” voor de entree van het complex. Het tweede plein, gelegen tussen het schoolplein en de collectieve woonkamer, is ontworpen als een lokaal “dorpsplein.” Dit levendig gebied moedigt bewoners en buren aan om samen een praatje te maken onder het genot van een kopje koffie. De derde buitenruimte is de collectieve binnentuin, een meer privé en contemplatieve ruimte, vergelijkbaar met de kloostertuin, die bewoners een rustige omgeving biedt voor ontspanning en gezamenlijke activiteiten.
Het gebouwensemble van Landgoed Dennenheuvel is gebaseerd op de historische witte villa’s en landgoederen in het bosrijke duinlandschap van de gemeente Bloemendaal. De gebouwen zijn bedoeld om op te vallen als een verzameling witte objecten verscholen in het bos om zo een harmonieuze geheel te creëren tegen een groene natuurlijke achtergrond.
Programma
Het plan omvat 88 woningen met ondergronds parkeren voor auto’s, fietsen en deelmobiliteit en daarnaast een divers scala aan collectieve voorzieningen. Het programma biedt een verscheidenheid aan woningtypologieën, waarvan een derde is toegewezen voor sociale huur inclusief 8 van de 16 eenheden voor de “De Arkgemeenschap”. De overige eenheden bestaan uit een mix van huur en koopappartementen en grondgebonden woningen. Het merendeel van de appartementen zijn doorzonwoningen met zowel zicht op de collectieve binnenplaats als het omliggende bos.
Het ontwerp heeft een scherpe sociale focus wat blijkt uit de integratie van verschillende gemeenschappelijke voorzieningen. Deze voorzieningen voldoen aan een scala van behoeften, variërend van openbaar toegankelijke ruimtes aan de voorkant van het perceel, zoals een openbaar collectieve woonkamer bij het dorpsplein, tot meer privévoorzieningen afgestemd op de bewoners van Dennenheuvel. De private collectieve voorzieningen omvatten een bibliotheek/studieruimte en een speciale sport / yogaruimte voor het mentale en fysieke welzijn van de bewoners.
In de ruimtes tussen de gebouwen, omsloten door de houten kloostergang, ontstaan kleine patio’s, elk met specifieke kenmerken en een eigen karakter. Deze kleine patio’s dienen als intieme plekken waar bewoners zich kunnen terugtrekken. De verschillende patio’s hebben hun eigen landschappelijke inrichting, waaronder weelderige bosvegetatie, zanderige duinen, stromende waterpartijen en verbindingen met het aangrenzende “dorpsplein”, elk met een eigen unieke sfeer.
Architectuur
De architectuur van het exterieur van het gebouwensemble is een samenhangende geheel met subtiele individuele nuances met een gevoel van sereniteit en eenvoud. De primaire gevel materialen zijn een wit gecementeerde circulaire baksteen met een eenvoudig en gedetailleerd patroon gecombineerd met naturel houten kozijnen. De warme en natuurlijke houten elementen zorgen samen met de wit gecementeerde gevel voor een ingetogen, tijdloze en harmonieuze uitstraling van de gebouwen in de bosrijke omgeving.
Als contrast zijn de gevels van de collectieve binnentuin bekleed met hout, waardoor een warm en natuurlijke binnenwereld ontstaat. Deze houten bekleding voegt niet alleen comfort toe aan de ruimte, maar benadrukt ook de aanwezigheid van het omliggende bos. Het contrast tussen de rustige, witte buitenkant en de levendige, met hout beklede gevels van de binnenplaats creëert een gebalanceerde en uitnodigende sfeer, wat de unieke beleving en collectieve identiteit van het plan versterkt.
Duurzaamheid
In Dennenheuvel – landgoed met een missie, komen de ambities overeen met de integrale duurzaamheid missie van Orange Architects; World We Value. Door de bijzondere ligging van het project en de nabijheid van Natura2000 gebied bestaat er een hoge ambitie om op de meest duurzame wijze te bouwen en het project volledig in hout uit te voeren. Behalve de ambities met betrekking tot energie, materialen en biodiversiteit, focust het project specifiek op de sociale aspecten. Door een gevarieerd scala aan woningvormen en collectieve programma’s streeft Dennenheuvel ernaar mensen van verschillende leeftijden, sociale achtergronden en mogelijkheden met elkaar en de buurt samen te laten leven.
Daarnaast voegt Dennenheuvel waarde toe aan de context door verbindingen te herstellen met omliggende landgoederen en banden met de buurt te bevorderen. Om deze verbindingen mogelijk te maken zijn de betrokkenheid van de lokale bewoners, belanghebbenden en geïnteresseerde partijen in een open participatieproces essentieel. De gezamenlijke deelname waarborgt een maximale bijdrage aan de missie van de collectieve en sociale herontwikkeling van Landgoed Dennenheuvel.
