Een vliegwiel van kansen
De wijk Gageldonk in Bergen op Zoom wordt komende jaren grondig op de schop genomen. Na een korte selectieprocedure is Spring architecten door Lithos Bouw en corporatie Stadlander geselecteerd voor het ontwerp en de uitwerking van de eerste fase, die bestaat uit 109 appartementen, 26 eensgezinswoningen en een parkeergarage met 42 plaatsen. De 106 huurwoningen voor corporatie Stadlander in dit ambitieuze plan worden alle als levensloopbestendige nul-op-de-meter-woning ontworpen. 22 Koopappartementen en 7 eensgezinswoningen worden door Lithos in de markt gezet.
Deze Design&Build opgave is met behulp van het 3D-programma Revit en de BIM-methodiek voor een groot gedeelte “on the spot|” met de ketenpartners uitgewerkt binnen een onvoorstelbaar steile planning. De eerste fase is reeds opgeleverd.
De wijk Gageldonk is in de jaren vijftig opgezet in een karakteristieke verschijningsvorm die is gebaseerd op de Delftse School. De interpretatie van Spring architecten sluit aan op dit idioom door een eigentijdse vertaling van baksteenarchitectuur met retrospectieve accenten. De verkaveling van bouwblokken respecteert de stedebouwkundige opzet van de wijk en versterkt de profielen in ruimtelijke zin. Het zijn rechthoekige bouwvolumes met een subtiele dakrand, die door een klassieke driedeling en een beeldbepalend ritme van grotere en kleine elementen in de lange gevelwanden gearticuleerd worden. De afwisselende strook van appartementengebouwen en rijenwoningen vormt als een kralensnoer de rand van de wijk langs het park De Vijverberg. Belangrijke toevoeging aan deze fantastische locatie is de insteek om de gebouwen zich ook te laten richten op de binnenhoven. Naast een goede bezonning en een geclusterde oplossing voor het parkeren wordt de basis gelegd voor een grondige revitalisatie van de sociale structuur van een wijk, die te kampen had met een sterke terugloop en verloedering.
Doelgroep
De doelgroep bestaat uit een multiculturele bevolkingsgroep in diverse levensfases, die behoefte heeft aan veel ruimte en een scala aan indelingsmogelijkheden. Zowel de levensloopbestendige plattegronden als de verschijningsvorm van het concept bieden mogelijkheden voor een ruime differentiatie in de typologie terwijl de samenhang op wijkniveau versterkt wordt door een consistent beeld en een zorgvuldig vormgegeven openbare ruimte. Het winnende plan van aanpak van Spring architecten is gebaseerd op vier belangrijke thema’s, die aansluiten op de ambities in het selectiedocument “Een vliegwiel van 150 kansen”:
1. Functionaliteit
Vanuit een historische betrokkenheid bij sociale woningbouw zoekt Spring architecten naar compacte en heldere plattegronden, die een scala aan indelingsmogelijkheden bieden. Naast flexibiliteit voor de plaatsing van keuken is het ook mogelijk slaapkamers te splitsen of soms een extra kamer toe te voegen. Badkamers, toiletten en bergingen worden rationeel gecombineerd op centrale leidingschachten. Er zijn vaak meerdere plaatsen voor grote balkons bedacht om buitenruimte, uitzicht en bezonning te optimaliseren. De ruimte voor de vereiste draaicirkels in de hal en eventuele opstelplaatsen voor een scootmobiel zijn voorzien. De winst van onze compacte ontwerpvisie zit in de riante woonkamers.
2. Verbondenheid
De bedoeling is om een levensloopbestendige wijk met een hoge mate van sociale samenhang realiseren. Daarom worden de appartementengebouwen met twee voorgevels aan de openbare ruimte gesitueerd. Niet alleen richten de balkons zich op uitzicht en bezonning, maar ook wordt de sociale veiligheid verbeterd door het contact vanuit de woningen met de omgeving. De entrees van de portieketagewoningen zijn efficiënt en de plaatsing bevordert het contact met de buren en passanten. De samenhang van de verspringende gevelwand langs de Vijverberg wordt gewaarborgd door de eengezinswoningen van een hoge voorgevel en lessenaardak te voorzien.
3. Nul-op-de-meter
Door een combinatie van energiebesparende en energie-opwekkende maatregelen is het netto verbruik van de woningen nul. Uiteraard wordt aan de trias energetica voldaan door een uitmuntende isolatie van de schil. Daarnaast is de energieopwekking van de installatie bestaande uit pv-panelen en een warmtepomp gecombineerd met een energiezuinige ventilatiebox zo groot, dat daarmee in de energiebehoefte van een huishouden met een profiel dat past bij eengezinswoning of het appartement kan worden voorzien. De bewoners krijgen een gegarandeerde hoeveelheid elektriciteit opgewekt, waarmee ze de woning kunnen verwarmen, koelen en ventileren. Naast warm tapwater wordt er voldoende elektriciteit voor verlichting en elektrische apparatuur geleverd via de pv-panelen op de platte en flauw hellende daken.
4. Betaalbaarheid
Ontwerpen binnen budget vraagt om een attitude, waarin structuur en seriematigheid een sturende rol spelen zonder de woonkwaliteit en samenhang met de omgeving uit het oog te verliezen. Overspanningen zijn economisch. Natte groepen en loggia’s zijn boven elkaar gepositioneerd. Naast een goede bruto-nettoverhouding maakt een efficiente ontsluiting het mogelijk om compact en economisch te bouwen. Bijzondere architectonische toevoegingen als lijsten, kaders, dakranden en fraai gedetailleerde balkonhekken zijn mogelijk door een grote mate van repetitie en prefabricage.
Visie op architectuur
Dit project van Spring architecten is niet direct een afgeleide van de Delftse School maar geeft wel een actueel antwoord op de herstructureringsopgave door een gedegen analyse van de omgeving. Zonder letterlijk te historiseren worden in dit geval specifieke klassieke principes ingezet om betekenisvolle verbanden te leggen met het openbare domein. Context en samenhang zijn de sleutelbegrippen. Spring zet graag een eigentijdse interpretatie in die goed aansluit bij de vraag van de opdrachtgever Stadlander en de wens van de consumenten, maar die ook als katalysator voor de herstructurering van de wijk fungeert.