Met Dakserre Agrotopia leveren van Bergen Kolpa Architecten (NL) en META architectuurbureau (BE) in opdracht van Vlaams onderzoekinstituut voor land- en tuinbouw Inagro en REO Veiling het grootste publieke gebouw voor onderzoek naar stedelijke voedselproductie van Europa op.
Met zijn gefacetteerde glazen gevels, monumentale entreetrap en stapeling van functies geeft Agrotopia een markant, architecturaal gezicht aan tuinbouw op de daken van de stad. Met innovatieve waterrecuperatie en hergebruik van stedelijke restwarmte gaat Agrotopia een circulaire symbiose aan met de stad.
Agrotopia is gebouwd op het dak van de groente- en fruitveiling REO; het logistieke hart van West-Vlaanderen voor groenten en fruit. Met een spectaculair zicht op de wijde omgeving en de stad krijgt de stedelijke tuinbouw op industriële daken een prominente plaats in de skyline van Roeselare.
“Samen met opdrachtgevers Inagro en Reo veiling hebben we een ambitieus gebouw met tal van innovaties gerealiseerd. Verschillende klimaatzones in 1 gebouw, duurzaam en economisch ruimtegebruik, onderzoek naar bladgroenten en vrucht groenten in de stad, het ontsluiten van het dakvoor een publieksfunctie, ciruclair ruimte- en energiegebruik om er maar enkele te noemen.” Jago van Bergen, van Bergen Kolpa Architecten
Gebouw voor onderzoek en educatie
In het 9.500m2 grote gebouw bevinden zich hoogtechnologische onderzoeksfaciliteiten voor de teelt van vrucht- en bladgroente omringd door een educatieve looproute voor het brede publiek. In vier verschillende klimaatzones kan de teelt van tomaat en sla, maar ook peper en aardbei, gevolgd worden.
“Testcase Agrotopia: het bouwen van een kas op een bestaand gebouw is op deze schaal nog niet eerder gedaan en bood dan ook veel kansen en uitdagingen. De integratie van de stalen kas met de betonnen onderbouw en complexe installaties heeft geresulteerd in een echt publiek gebouw met een bijzondere architectuur voor de stad Roeselare.” Niklaas Deboutte, META architectuurbureau
Een van de uitdagingen was de noden voor onderzoeksfaciliteiten in een kas – en dus warme en vochtige omgeving – te verenigen met de vereisten voor bezoekersfaciliteiten. In het kasklimaat van Agrotopia moeten namelijk niet alleen planten gedijen, ook mensen moeten er leren en werken.
“Om dit mogelijk te maken zijn er box-in-box ruimtes gecreëerd vooronderzoek en educatie met een klimaat dat aangepast is aan de mens. Voor de publieke ruimtes wordt er met luchtbevochtiging (verneveling) gewerkt zodat de gevoelstemperatuur op warme dagen kan getemperd worden.” Frederik Ghyssaert, Tractebel engineering
Transparante sculptuur
Agrotopia is een trotse, transparante sculptuur van staal en glas, die zowel zijn agrarische als zijn publieke functie onderstreept. Daarvoor is de architectuur opgebouwd uit een ranke kasconstructie die zich aftekent tegen de hemel en rust op de betonnen sokkel van de kistenloods.
De ingang met brede, opgaande trap leidt naar het stadstuinbouwplein met bezoekersfaciliteiten in het hart van het gebouw. In de gevelkas aan de ringweg bevindt zich een dubbelhoge kas voor innovatieve verticale teelt. De voet van de dubbelhoge gevelkas dient voor de opslag van hemelwater van het dak, dat wordt gebruikt als irrigatie voor de gewassen.
Het hele gebouw bestaat uit één standaardkas met diffuus glas.
De kas op de twee uitkragende gebouwkoppen oogt bijzonder door de expressieve, gefacetteerde gevels in transparant glas. Aan de ingangzijde vormt de facetgevel verticale glazen erkers die de mogelijkheid bieden gerichte zonwering toe te passen met behoud van zichten naar binnen en buiten. Aan de westzijde van de gevelserre langs de ring garandeert de horizontale opbouw in facetten een goede inval van de zonnestralen voor het gewas en een reflectieloze inkijk vanaf het maaiveld.
“Met Agrotopia hebben we de standaard Venlo kas verbijzonderd en geperfectioneerd.” Jeroen Smiemans, Smiemans projecten
Duurzaam en economisch ruimtegebruik
Door de almaar groter wordende urgentie van duurzaam, maar ook efficiënt en economisch ruimtegebruik kent het activeren van de restruimte in de stad voor stadslandbouw een opmars. In Agrotopia komen 2 werelden – architectuur en landbouw – die eerder volledig van elkaar gescheiden waren, samen tot één gebouw voor stadslandbouw.
“Met Agrotopia creëren we een unieke locatie voor praktijkonderzoek en de ontwikkeling van innovatieve technieken voor glas- en stadslandbouw. Tegelijk is het een ideale plek om onderzoek te doen naar de opkomende stadstuinbouw op een professionele schaal. Dankzij de nabijheid van REO Veiling, waar telers vaak vertoeven, versterken we de band tussen onderzoek en praktijk. Via een bezoekerscorridor in de serre willen we ook het ruime publiek meer voeling doen krijgen met de glastuinbouw en de hedendaagse land- en tuinbouw.” Mia Demeulemeester, afgevaardigd bestuurder, Inagro
Circulair water- en energiegebruik
In dit gebouw gaat geen druppel water verloren. Bij het irrigeren van de planten wordt het restwater gerecycleerd en hergebruikt. En ook warmte wordt hergebruikt: de restwarmte van de afvalverbrandingsoven Mirom zal de kas namelijk verwarmen. Kortom Agrotopia leeft in een circulaire symbiose met de stad.
“Agrotopia: waar de stadslandbouwer van de toekomst wordt opgeleid. De toekomstige stadslandbouwer leert er niet enkel bladgroenten en vruchtgroenten kweken, maar zal er leren hoe met nieuwe technologieën en verdienmodellen te werken.” Sjaak Bakker, Wageningen University & Research, BU Glastuinbouw
Praktische info
Opdrachtgever: Inagro, REO Veiling
Locatie: Oostnieuwkerksesteenweg, Roeselare
Oppervlakte: 9500 m2
Architectuur: van Bergen Kolpa Architecten – META architectuurbureau Constructie en installaties: Tractebel
Teelttechnieken: Wageningen University & Research, BU Glastuinbouw Kassenbouw: Smiemans Projecten
Een internationaal en multidisiplinair team
Specialisten op het gebied van architectuur (van Bergen Kolpa Architecten, META architectuurbureau), tuinbouw(Wageningen university and research, kassenbouw (Smiemans), klimaat en constructie (Tractebel Engineering) werkten samen aan dit project.
van Bergen Kolpa Architecten
Van Bergen Kolpa Architecten ontwerpt Architectuur voor Voedsel. Het bureau werkt internationaal met opdrachtgevers, stakeholders en innovators die duurzame gebouwen en steden ambiëren, voor nu en in de toekomst. Centraal in de werkwijze staat het vormen van een circulaire balans tussen programma, stedelijk landschap en natuurlijke bronnen.
Van Bergen Kolpa werkt in multidisciplinaire teams van experts aan bouwrealisaties en stedelijke planning als de Vertical Farm in Hengshui, China, the Metropolitan Food Valley in Beijing, the Foodexpo building in Doha, Qatar, and Greenport West-Holland.
Het werk van het bureau wordt wereldwijd tentoongesteld en gepubliceerd waaronder op de architectuur Biënnale van Sao Paulo en CNN World News. In de afgelopen jaren ontving het bureau diverse prijzen en nominaties waaronder de Prix de Rome, de Charlotte Köhler Prijs, World Architecture Award en de Hedy d’Ancona Prijs. Het bureau werd in 2000 opgericht door Jago van Bergen en Evert Kolpa.
META Architectuurbureau
Voor META is architectuur een ambacht dat vakmanschap vereist. Dan kan elk ontwerpvraagstuk een uitgebouwde oplossing krijgen zonder dat de gemakkelijke weg of het platgetreden pad moet opgezocht worden. De ontwerpen kunnen daarom wel eens nukkig zijn of weerstand bieden of zelfs wringen, maar ze maken het bouwen steeds eenvoudig, zelfs evident.
Als ontwerper en bouwer neemt META de vrijheid om ambitieus te zijn. Om een gebouw zo juist mogelijk te ontwerpen zodat functie en invulling simpel aanpasbaar worden. Om met een ontwerp een gebouw zijn eigen onvoorspelbare geschiedenis en toekomst te laten schrijven. www.meta.be
Wageningen University & Research, BU Glastuinbouw
De experts van Glastuinbouw & Bloembollen vertalen vragen over teelt en bedrijfsvoering naar toepassingsgericht onderzoek en innovatietrajecten. We werken samen met bedrijfsleven, wetenschap en overheden. Wageningen University & Research is het samenwerkingsverband tussen Wageningen University en Stichting Wageningen Research.
https://www.wur.nl
Tractebel
Tractebel is een multidisciplinair studie- en adviesbureau. Dankzij ruim 100 jaar ervaring in de bouwsector, de water- en transportinfrastructuur levert Tractebel hoogstaande projectmanagement, engineering- en consultancydiensten die een toegevoegde waarde bieden tijdens de volledige levensduur van bouw- en infrastructuurprojecten, van het masterplan tot het conceptuele ontwerp en later tot de gedetailleerde plannen, het bouwtoezicht en de uitvoering. www.tractebel-engie.be
Smiemans
Smiemans Projecten heeft een rijke traditie in de serrebouw en is gespecialiseerd in innovatieve glasconstructies. www.smiemansprojecten.com
Inagro
Elke dag zoekt de landbouwer nieuwe technieken om efficiënt en duurzaam smaakvolle producten te produceren. Al 65 jaar staat Inagro hem daarin bij via onderzoek en advies. De experts van Glastuinbouw & Bloembollen vertalen vragen over teelt en bedrijfsvoering naar toepassingsgericht onderzoek en innovatietrajecten. We werken samen met bedrijfsleven, wetenschap en overheden
Wetenschappelijk onderbouwd praktijkgericht onderzoek leveren en kennis overdragen aan de belanghebbenden in de agrarische sector zijn dan ook de kernactiviteiten. In Agrotopia maakt Inagro die ambitie waar voor glas- en stadstuinbouw. Intensieve samenwerking met de stakeholders maakt het mogelijk om de onderzoeksresultaten te implementeren in de hedendaagse praktijk en tegelijk stappen te zetten voor de land- en tuinbouw van de toekomst. www.inagro.be
Agrotopia is een Pilootproject Productief Landschap van de Vlaams Bouwmeester – PPPL
Met deze projecten zet de Vlaams Bouwmeester in op maatschappelijke uitdagingen die moeten resulteren in vernieuwende bouwprojecten. Het doel van een pilootproject is het stand brengen van een samenwerking boven de verschillende sectoren heen zodat architectonische en maatschappelijke innovatie mogelijk wordt. De kracht van deze pilootprojecten is dat de theorieën direct aan de realiteit getoetst worden. Zo kon Agrotopia tot stand gebracht worden.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
van Bergen Kolpa Architecten
Jago van Bergen
post@vanbergenkolpa.nl +31 (0) 10 478 226
META Architectuurbureau
Siska Claessens
siska.claessens@meta.be +32(0)476991554
